Pojecie uwagi w psychologii rozumiane jest w dwóch znaczeniach. Po pierwsze jest traktowa jako system selekcji informacji w różnych etapach jej przetwarzania: od receptorów po przez strukturę pamięci do świadomości włącznie. Po drugie uwaga traktowana jest jako sprawność umysłowa związana ze świadomą koncentracją na wybranych obiektach lub kierunkach myślenia. Model uwagi wg Fishera opiera się na podstawowych założeniach: 1) kierunek wzroku nie jest tożsamy z kierunkiem uwagi, 2) wśród dowolnych ruchów oka wyróżnia się śledzenie i ruchy skokowe (zmiana obiektu), 3) skokowy ruch oka poprzedzony jest przez oderwanie uwagi, decyzję i wyliczenie parametrów, 4) ruch oka może mięć charakter: wolny, szybki i ekspresowy, 5) ruchy oka normalnie mają charakter dowolny, zaś ruchy oka ekspresowe odruchowy. Jak wynika z jego założeń, wtedy gdy pojawia się w polu widzenia jakiś ciekawy bodziec wzrokowy, ale nie mający znaczenia dla celów poznawczych – wtedy odrywa się uwagę i dokonuje się ruchu na zasadzie uwagi mimowolnej.
Złudzenie jako konflikt między mózgiem a umysłem
Iluzjoniści mogą nam wyjaśnić nam typowe zasady na których opiera się złudzenie. Oto one: Zasada bliskości – elementy położone blisko siebie maja pewną tendencje do agregacji, spostrzegania w całość. Jest to wykorzystywane np. w maskowaniu. Zasada związana z tendencją do zamykania ciągłości – mamy tendencję do łączenia przerwanych elementów. Mózg ignoruje owe przerwy. Zasada prostoty – jest to zasada pewnej oszczędności analizy. Mózg spostrzega w najprostszy sposób i stara się (w miarę możności) nie dokonywać skomplikowanych analiz. Zasada podobieństwa – związana jest albo z wyodrębnieniem z tła pewnych elementów podobnych np. związanych z kolorem. Zasada ciągłości – jesteśmy w stanie spostrzegać pewien luźny zbiór elementów jako linie ciągłą. Zasada semantycznej interpretacji treści – polega na nadaniu znaczenia treściowego zgodnego z doświadczeniem ubiegłym a nie spostrzegamy aktualnie materiałem percepcyjnym. Złudzenia percepcyjne uwarunkowane są kulturowo, o czym świadczy fakt, że afrykańskie plemię Zulusów, gdy było jeszcze w buszu nie doznawało złudzeń perspektywy.
Myślenie jako istota procesów poznawczych człowieka
Operacja umysłowa jest podstawowym elementem procesu myślenia, elementarna transformacja psychiczną. Czynność myślenia składa się z całego łańcucha operacji umysłowych, różniących się między sobą rodzajem i prawami rządzącymi ich przebiegiem. W psychologii można wyodrębnić operacje umysłowe: analiza i synteza oraz trzy pochodne w stosunku do nich: porównywanie przedmiotów i zjawisk, abstrahowanie i uogólnianie. Podstawowymi regułami porządkującymi łańcuch operacji myślowych są reguły algorytmiczne i heurystyczne. Algorytm jest określony jako niezawodny przepis wyznaczający kolejność wykonywania skończonego ciągu operacji, które gwarantują rozwiązanie zadań danej klasy. Mają one charakter logiczny, matematyczny. Heurystyki to przeciwieństwa reguł algorystycznych. Określane są jako zawodne reguły, zasady, które nie gwarantują bezpośredniego rozwiązania danego zadania. Zdaniem psychologów ten typ reguł cechuje właśnie myślenie człowieka. Myślenie jak każda czynność zmierza do osiągnięcia określonego wyniku końcowego. W psychologii rozróżnia się myślenie produktywne i reproduktywne. Produktywne polega na tworzeniu informacji zupełnie nowych dla człowieka, wzbogacającego go o zupełnie nowe treści. Myślenie reproduktywne polega na zastosowaniu wcześniej zdobytej wiedzy w nowych zadaniach, na zastosowaniu wcześniej poznanych metod w nowych warunkach. Rozwiązanie problemu jest możliwe głównie dzięki myśleniu produktywnemu, które może mieć charakter twórczy i nietwórczy. Różnica między nimi polega na tym, że rezultat myślenia twórczego jest nie tylko nowy dla podmiotu, ale jest on nowy obiektywnie. W rozwiązywaniu problemów można wyróżnić kilka faz, takich jak: dostrzeganie problemu – uświadomienie sobie, że zasób aktualnie posiadanej wiedzy nie wystarczy do osiągnięcia planowanych celów; analiza sytuacji problemowej – polega na analizie rozbieżności między posiadanymi informacjami i pożądanym celem; wytwarzanie pomysłów rozwiązania – związane jest to z wytwarzaniem nowych informacji (hipotez, metod), nowych pomysłów rozwiązania; weryfikacja pomysłów – polega na sprowadzeniu ich wartości i przyjęciu bądź odrzuceniu ich na podstawie oceny prawdopodobieństwa ich urzeczywistnienia. Inna przyczyną utrudniającą rozwiązanie problemów jest konserwatyzm poznawczy, którego przyczyna tkwi w ograniczonych zdolnościach poznawczych. W procesie diagnostycznym ludzie lepiej wykorzystują informacje pozytywne, bądź negatywne. Ludzie lepiej wykorzystują informacje o prostej strukturze niż informacje, których struktura jest złożona. W procesie diagnostycznym ludzie lepiej informacji potwierdzające niż zaprzeczające. Terminy rozum i umysł używane potocznie na oznaczenia władzy poznawczej mają swoje gruntowne odpowiedniki w psychologii. Intelekt, inteligencja, zdolności to terminy stosowane powszechnie. Najwięcej trudności sprawia termin zdolność. Istnienie zdolności pozwala wyjaśnić zarówno występowanie różnic w efektywności działania poszczególnych jednostek czyli tzw. różnic indywidualnych jak i różnic w poziomie wykonywania rozmaitych czynności przez tę samą osobę czyli różnic intraindywidualnych.
Artykuł dotyczy następujących zagadnień:
- pojęcie uwagi psychologia
- złudzenie bezpośredniego spostrzegania