– usunięcie jąder całkowicie znosi rytmikę jedzenia i picia, aktywności, czasem niektóre rytmy zanikają a czasem przechodzą w ultra rytmy 1-4 h,
– przerwanie połączenie nerwowego między jądrami powoduje, że tylko one wykazują rytmikę.
– usunięcie płata i przechowywanie go w specjalnej hodowli tkankowej wykazało, że bioprądy wytwarzane przez preparaty jąder nadskrzyżowaniowych podwzgórza wykazują rytmikę dobową, co nie dotyczy innych obszarów mózgu
– po przeszczepieniu jąder nadskrzyżowaniowych podwzgórza wykazano, że rytmika przenosi się z jednego zwierzęcia na drugi.
Wniosek: jądra nadskrzyżowane pełnią rolę nadrzędną w powstawaniu i sterowaniu większością rytmów około dobowych, niejasny pozostaje mechanizm powstania endogennej aktywności około dobowej oraz sposobów w jaki zachodzi synchronizacja rytmów.
Przegląd badań dotyczących funkcjonowania chronotypu
Optymalne pory aktywności około dobowej.
Zdolność do wysiłku umysłowego i fizycznego zmienia się w ciągu doby – to jest indywidualnie dla każdego. Szczególnie widoczne jest to u ludzi pracujących nietypowo w różnych godzinach, zmianach itp. Systemach. Najważniejszym wyznacznikiem jest rytm temperatury ciała. Najwyższa sprawność wiąże się ze szczytem temperatury i odwrotnie najniższa sprawność podczas jej spadku. Poza rytmem temperatury obserwujemy spadek pobudzenia zmysłów, wydłużenie czasu reakcji, pogorszenie spostrzegania wzrokowego i słuchowego o połowę w godzinach nocnych. w ciągu dnia mamy do czynienia z dwoma spadkami ok. 13-15 h i w późnych godzinach popołudniowych, spowodowane są przejściowym wyczerpaniem układów związanych z aktywnością człowieka i przestawieniem pory posiłków. zauważono, że liczba popełnionych błędów wzrasta po zjedzeniu obiadu, . Osoby które jadły obfite śniadanie maja tendencje do spadku wagi ciała, a ci co głodzą się do obiadu odwrotnie i może to być przyczyna ospałości, ociężałości, może wpływać na wydajność pracy. Max wydajność do wysiłku fizycznego można zmierzyć metodą bezpośrednią pomiaru dokonuje się za pomocą cykloergometru lub bieżni laboratoryjnej maksymalnego wysiłku tętno dochodzi do 170-190 uderzeń /1 min
lub pośrednią – za pomocą tych samych przyrządów co wyżej, osiągamy wynik 130-150 uderzeń /min. , wyniki badań są rozbieżne na ogół są wyższe wartości w dzień niż w nocy. Szmigielski 1974sugeruje, że jest to wynik zwolnionej akcji serca, zaś różnica w pomiarach spowodowana jest niedoskonałością metod badawczych, większość badaczy głosi, że energia jest o 15-20 % większa do pracy w nocy niż w dzień.
– Przebadano przez 72 h żołnierzy – pozbawionych snu, mieli strzelać do tarcz co 3 h, najlepsze wyniki osiągnęli w dzień poprzedzający bezsenna noc
– Przebadano włókniarki z Łodzi – badacze wnioskują, że zmęczenie powoduje wydłużenie czasu zmiany czółenka pod koniec zmiany dziennej. Podczas zmiany nocnej mierzony czas był wyraźnie dłuższy, niż w ciągu dnia i zwiększał się w pierwszych h pracy nocnej. Nad ranem czas skrócił się, pomimo braku snu w nocy i narastającego zmęczenia. z badań wynika, że 62% kobiet chciałaby pracować na w godzinach przedpołudniowych, 16%popołudniowych a 7%w nocnych.
– Stwierdzono, że w godzinach 22- 2 występuje znaczne obniżenie sprawności psychomotorycznej człowieka do 50 % – zbadano pilotów w symulatorze lotu – Link – trenerze.
– W innych zakładach 55%opowiedzieło się za pracą dwu zmianową, 25% jednozmianowo i 20 % trzyzmianową
– Zbadano statystycznie, występowanie wrzodów przewodu pokarmowego i nerwic wegetatywnych u osób pracujących trzyzmianowo w porównaniu do osób pracujących przedpołudniem.
Badania te są dowodem na nakładania się rytmu naturalnego na narastające zmęczenie. pomimo zmęczenia wzrosła wydajność organizmu, bo zgodnie z fazą swojego rytmu organizm przygotował się do wzmożonej aktywności dziennej.
Żaden z systemów nie jest wolny od wad i nie zadawala pracowników. Dlatego odsłania nowy obszar naukowych poszukiwań związanych z ocena indywidualnej zdolności do pracy zmianowej i selekcja pracowników pod tym kątem. Bardzo ważnym czynnikiem jest umiejętność edukacji pracowników w zakresie organizacji odpoczynku po pracy w nocy, ma to duże znaczenie praktyczne i ekonomiczne. Chronometryczne korelaty osobowości. Biorytmy a okresowe zaburzenia psychiczne Nieprawidłowości w funkcjonowaniu rytmów około dobowych pociąga za sobą różne konsekwencje. problemy zaczynają wówczas gdy ktoś zechce przystosować się do rytmu 24h a nie bardzo mu to wychodzi, może to być wynikiem braku przystosowania się zainteresowania się osoby synchronizatorami albo świadczyć o jakimś zakłóceniu na drodze przekazu sygnałów synchronizatorów do zegara biologicznego, czy nawet w funkcjonowaniu samego zegara. szczególny przypadek takiej nieprawidłowości stanowią choroby psychiczne.
J. Waterhouse, D. Minors: 1939 przypuszczają, że wśród licznych postaci depresji, przynajmniej trzy z nich: okresowa depresja maniakalna, niektóre postacie depresji endogennej, okresowe zaburzenia psychiczne, maja związek z źle działającym zegarem biologicznym. Związek ten jest nie do końca jasny i dotyczy niewielkiego %. Zbadano i wykazano, że stany depresji i pobudzenia następują naprzemiennie. Gdy śledzono rytm temperatury ciała przez kolejne kilkanaście dni zauważono, ze godziny szczytu temperatury staja się progresywne coraz wcześniejsze.
Gdy najwyższa temperatura pojawiła się zbyt wcześnie pacjentka wykazywała skłonności do stanów depresyjnych, a gdy za późno do stanów maniakalnych. Badacze wnioskują, że rytm temperatury wskazuje na przyspieszenie nie adekwatne do rytmu dobowego światła i ciemności. Cykl u tej pacjentki wynosił 21 h. I był zbyt szybki, żeby zrównoważyć go normalną wartością dobowa, u niektórych podatnych na lit obserwowano remisję objawów – podanie litu skutecznie opóźniło cykl. nadal nie wyjaśnione było dlaczego objawy depresji zależą od przyspieszenia bądź opóźnienie rytmiki temperatury ciała ?
G. K. Kerkhof w 1986 twierdził, że u pacjentów z depresją dwubiegunową przyspieszenie o 6 h cyklu światła i ciemności okazało się skutecznym sposobem na przestawianie ich z fazy depresji w stan hipomaniakalny. w niektórych przypadkach stosowano naświetlania jaskrawym światłem – światło powoduje wydzielanie melaniny produkowanej przez szyszynkę. O roli tego gruczołu u ludzi niewiele wiadomo, u zwierząt gromadzi on info o długości trwania światła dziennego, by skutecznie kierować procesami rozrodczymi, wydzielana jest podczas snu i zmęczenia, przy braku aktywności, jest podawana niewidomym w celu ustabilizowania rytmiki snu i czuwania. Cyklafremia -pojawia się depresja w zimie i wiośnie. Depresja cofa się z latem, przyczyna – mała ilość światła – leczenie – fototerapia rano i wieczorem w stanach zaawansowanych. Ludzie cierpiący na zaburzenia związane z brakiem światła i zaburzenia rytmu około dobowego wyróżniają się jedynie od pozostałych tym, że są bardziej wrażliwi na brak światła dziennego od innych. Osobowościowe korelaty chronotypu poranności – wieczorności
Wielu badaczy spodziewając się, że na podstawie cech osobowości można przewidzieć poranność – wieczorność, skupiało się na analizie wymiaru intro i ekstrawersji. G. Matthews 1988 na podstawie swoich badań wnioskuje, ze istnieje raczej słaba tendencja ekstrawertyków do bycia typem wieczornym oraz tendencja introwertyków do wcześniejszego wstawania i wzrostu temperatury rano, natomiast u ekstrawertyków do osiągnięcia szczytu w późniejszej porze dnia. Ekstrawertycy wstają i kładą się znacznie później niż introwertycy więc są typami wieczornymi
G. Matthews 1988 uważa, że skupienie się na ekstrawersji doprowadziło do lekceważenia innych cech osobowości, podczas gdy badania wskazują, ze także inne cechy pozwalają przewidzieć poranność – wieczorność.
L. Mecacci 1986 stwierdził porównując skrajne typy poranne i wieczorne, że typy ranne miały wyższe wyniki w cesze neutyzmu a z wieczornością wiąże się psychotyzm. Związków pomiędzy chromnotypem i wymiarem introwersji i ekstrawersji należy szukać także na poziomie subczynników ekstrawersji, którymi wg Eysencka są pobudliwość i towarzyskość. Badaczy interesował też neurotyzm i psychotyzm L. Mecacci 1986 doszedł do wniosku m, że poranność wiąże się z neurotyzmem a wieczorność z psychotyzmem, lęk wiąże się z wieczornością. nie ma takiej cechy,
osobowości, którą można by identyfikować z porannością – wieczornością Badacze spodziewają się, że gdyby udało się określić elementy struktury osobowości odpowiadające typom rannym i wieczornym, można byłoby np. przewidywać ich zdolności przystosowania się do pracy zmianowej, czy pracy w zawodach wymagających przekraczania stref czasowych. Na takim założeniu jest oparty