Operacje umysłowe
Analiza – oznacza myślowe oddzielenie elementów całości (przedmiotów, zjawisk, sytuacji). Synteza – polega na myślowym scalaniu poszczególnych części składnikowych całości. Porównanie – jest operacja zestawienia ze sobą różnych elementów rzeczywistości z punktu widzenia ich podobieństwa bądź różnic. Abstrahowanie – polega na wyróżnieniu jakiejś jednej właściwości elementu rzeczywistości i jednocześnie pominięciu ich cech. Uogólnienie – charakteryzuje się ujmowaniem właściwości, cech wspólnych dla jakiejś klasy rzeczy i zjawisk z pominięciem cech jednostkowych. Operacje te stanowią podstawę najbardziej złożonych czynności myślowych: pojęć i procesów myślenia. Myślenie pojęciowe jest najwyższą forma poznania i orientacji w rzeczywistości, charakterystyczną tylko dla człowieka. Dzięki myśleniu człowiek posiada zdolność przystosowania się do zmiennych warunków rzeczywistości, co w psychologii nazywa się inteligencja.
Pamięć
Życie kończy się w tedy gdy nie potrafimy wymienić informacji ze światem zewnętrznym. Poznajemy świat wybiórczo, w sposób ograniczony. Dzięki temu że posiadamy zdolność myślenia abstrakcyjnego, możemy sobie wyobrazić coś, wypełnić luki w odbiorze informacji zmysłowych. Na początku XX wieku istniały różne koncepcje na temat sposobu zapamiętywania, min teoria odrębnego zapamiętywania, teoria zespołu komórek, teoria odrębnego kodu.
Pamięć jest właściwością zachowawczą, polegająca na gromadzeniu i przechowywaniu ubiegłego doświadczenia oraz wykorzystywania go w różnych sytuacjach, jest jedna z podstawowych właściwości ludzi i zwierząt. Współcześnie psychologowie włączają pamięć w obszar procesów poznawczych dostrzegając udział pamięci na wszystkich etapach czynności poznawczych począwszy od odbioru treści informacji, czyli spostrzeżenia tego, co jest dane z zewnątrz, po najbardziej skomplikowane formy myślenia, zawierające wiele elementów twórczych.
Neuropsychologiczne mechanizmy pamięci
Obecnie wyróżniamy trzy najważniejsze rodzaje pamięci: ultrakrótkotrwałą (zmysłową), krótkotrwałą (operacyjną) i długotrwałą. Pamięć obejmuje miliardy komórek nerwowych i połączenia miedzy nimi. Stanowią one materialną podstawę funkcjonowania następujących rodzajów pamięci.
Pamięć zmysłowa
Jest to najprostsza forma pamięci (np. najwcześniejsza pamięć dotykowa u niemowlęcia). Dzięki specjalnemu typowi uczenia tzw. habituacji nasz umysł potrafi ignorować pewne dotykowe bodźce stałym nasileniu. Jest to charakterystyczne tylko do tego rodzaju pamięci. Podłożem tego zjawiska są zmiany w komórkach nerwowych receptorów. Jeśli receptory dotykowe są pobudzane przez dłuższy czas ich wrażliwość maleje. Zmiany zachodzą również w miejscach połączeń z różnymi komórkami. Powierzchnia stykających się komórek staje się mniej podatna na działanie tzw. neurotransmiterów, czyli substancji odpowiedzialnych za tępo przekazywania impulsów. Drugim faktem jest to, że nie wszystkie bodźce są dla nas jednakowo ważne.