14 Przypadek opracowała mgr Maria Guzińska. Z materiałów Poradni Zdrowia Psychicznego w Krakowie. – Psychologia kliniczna

14 Przypadek opracowała mgr Maria Guzińska. Z materiałów Poradni Zdrowia Psychicznego w Krakowie.

słabo. Na ogół jest grzeczna i posłuszna, ale są dni, kiedy jest pobudzona, niespokojna, płaczliwa. Próby nauki szkolnej na razie bez efektu, zaczyna rysować, nauczyła się rozpoznawać kolory i wielkości. Lubi, kiedy się na nią zwraca uwagę. Badanie testowe skalą Termana-Merrill wykazało poziom imbecylizmu; iloraz inteligencji = 38, iloraz w skali Leitera = 40.
Rodzice odwiedzają ją, utrzymują należyty kontakt z zakładem. Dziewczynka będzie zdolna do prostych prac w warunkach zakładowych.
Ograniczenie umysłowe (debilizm) jestna]lzejsza_j2Qstacią-Jiposledzenia umysłowego. Dzieci debilne stanowią najbardziej wyuczalną i wyćwiczaln^~grupę~dzieci oligofrenicznych. Debile-zwłaszcza mniej ograniczeni, o wyższym poziomie inteligencji-mogą opanować skrócony program nauczania uczęszczając do szkoły specjalnej i zdobyć przygotowanie do wykonywania prostego zawodu w specjalnych szkołach przysposobienia zawodowego.
W zakresie wyglądu zewnętrznego i rozwoju fizycznego debile nie wykazują większych odchyleń od normy, chociaż u niektórych dzieci obserwuje się pewne anomalie w budowie ciała (np. prognatyzm dolny lub górny, zajęczą wargę, specjalny kształt małżowiny usznej itp.), a sporadycznie karłowatość lub olbrzymiość, lub też inne dysharmonie w sylwetce ciała lub ruchach. Na ogół jednak rytm rozwoju fizycznego debila, u którego nie stwierdza się dodatkowych zaburzeń neurologicznych, jest prawidłowy, natomiast jego możliwości umysłowe odbiegają wyraźnie od normalnych, a inteligencja nie przekracza poziomu dziecka 10-let-niego. Tę właśnie nierównomłerność tempa rozwojowego poszczególnych dziedzin rozwoju biologicznego i psychicznego uważa Zazzo (1960) za charakterystyczną cechę debilizmu, nadając jej nazwę heterochronii. Z badań tego autora i jego współpracowników wynika, że struktura psychiczna dzieci i młodzieży debilnej różni się od struktury dzieci normalnych o tym samym wieku umysłowym. Charakterystyczne cechy tej struktury zostały zresztą przez wielu psychologów zbadane eksperymentalnie i w literaturze przedmiotu znajdujemy dość dokładne ich opisy. Są one następujące:
W sferze procesów poznawczych dzieci debilne wykazują największe odchylenia od normy. Zakres ich uwagi jest zwężony, odwracają one szybko uwagę od Wykonywanej czynności na nowe i przypadkowe bodźce, które pojawiły się w ich otoczeniu; uwaga ich jest chwiejna i rozproszona, a zainteresowania powierzchowne i skierowane na przedmioty oraz czynności typowe dla młodszego wieku.
Spostrzeżenia debilów są niedokładne i mało wybiórcze. Mają oni skłonność do ujmowania przedmiotów w spostrzeżeniu w sposób całościowy, do synkretyzmu. Nie potrafią wyodrębniać związków i stosunków między spostrzeganymi elementami i dokonać ich syntezy w sensowną całość. Dlatego interpretacja obrazków, zwłaszcza obrazków tematycznych o bardziej złożonej treści, czy nawet ich uporządkowany opis prze-
kracza często ich możliwości. Dużą trudność sprawia im także rozumienie istotnego sensu opowiadania lub czytanki, zarówno ze względu na ograniczoną zdolność ujmowania związków logicznych, ijak i na ubóstwo wyobrażeń.
Wprawdzie debile majÄ… dobrÄ… pamięć mechanicznÄ…, tj. potrafiÄ… zapamiÄ™tać dosÅ‚ownie stosunkowo obszerny materiaÅ‚ liczb lub słów, ale nie posiadajÄ… zdolnoÅ›ci efektywnego uczenia siÄ™ ze zrozumieniem. Dotyczy to nie tylko materiaÅ‚u werbalnego, lecz każdego materiaÅ‚u, w którym operujemy symbolami i relacjami logicznymi. M. Hurtig (1960) badaÅ‚ możliwoÅ›ci uczenia siÄ™ dzieci debilnych w porównaniu z dziećmi w tym samym wieku: normalnymi i zaniedbanymi wychowawczo i opóźnionymi w na” uce, seriÄ… zadaÅ„ niewerbalnych, skonstruowanych na wzór matryc Ra-vena. UzyskaÅ‚ wyniki stwierdzajÄ…ce sÅ‚abÄ… wyćwiczalność debilów, niezależnÄ… od tego, czy dzieci uczono przez proste powtarzanie, czy też wyjaÅ›niano im sposób rozwiÄ…zywania zadaÅ„. A oto krzywe uczenia siÄ™ dla poszczególnych grup dzieci:
18 -i y normalne 18 i? – ^ 17 16 – / 16 f5- ^ 15-
14 – / 14
13 – 13 12 – y niedostosowane i2 n – / l1 IQ- / dedUe w-ff / 9 8 / 8 7-7 7 6 / 6 5 – / 5-
4 J 4
Byś. 18. Uczenie się z wyjaśnieniem. Wiek 7: 6

normalne
niedostosowane
debile
Uczenie się bez wyjaśnienia. Wiek 7; 6
Dzieci debilne cechuje nie tylko zwolnione tempo myślenia, lecz również brak powściągu myślowego, pochopność sądów i decyzji. Inercja, bezwład procesów myślowych łączy się u nich ze skłonnościami do per-seweracji. Brak umiejętności samodzielnego wyprowadzania wniosków skłania do wypowiadania sądów i ocen opartych na powierzchownych i zewnętrznych analogiach.
Należy zaznaczyć, że podobnie jak u dzieci głęboko upośledzonych, tak i u dzieci debilnych wyniki nauczania i wychowania zależą nie tylko
od poziomu intelektualnego, ale również od innych cech osobowości dziecka. Już G. Yermeylen (1929) wyróżnił kilka sylwetek dzieci debilnych na podstawie wyników badań testowych oraz na podstawie obserwacji zachowania się. Wyodrębnił on debilów harmonijnych i dysharmo-nijnych, a w pierwszej grupie typ bierny, zrównoważony, aktywny i infantylny; w drugiej zaś typ emotywny, niestały i głuptaków (les sots). Ci ostatni są szczególnie sugestywni i łatwo ich nakłonić do czynów przestępczych, są więc przeważnie niedostosowani społecznie, mimo nienajgorszych wyników w próbach pamięciowych i słownych. Właśnie brak równowagi między pamięcią i płynnością werbalną a rozumieniem sytuacji społecznych przy euforycznej próżności i miłości własnej powoduje,
że u debilów powstają tego typu błędne sądy oraz że podejmują oni działania społecznie szkodliwe.
Typologia Yermeyiena spotkała się z wieloma zarzutami, niemniej jednak zwrócił on uwagę po raz pierwszy na ważny aspekt niedorozwoju, uwydatniany przez psychologów współczesnych, a mianowicie na potrzebę badań nad osobowością dzieci i młodzieży debilnej. Zarówno przy diagnozie, jak i organizacji wychowania tych dzieci w rodzinie i w szkołach specjalnych należy zmierzać do uzyskania możliwie dokładnego obrazu ich osobowości. Często występujące cechy neurotyczne i rysy psychopatyczne u debilów powodują konieczność ścisłej współpracy psychologów i psychiatrów przy rozwiązywaniu licznych problemów opieki i przygotowania do zawodu dzieci i młodzieży mającej ograniczone możliwości intelektualne.
Dwa przypadki, jakie opiszemy: dziecka z pogranicza imbecylizmu i debilizmu oraz dziecka wykazującego w lekkim stopniu niedorozwój, będą również ilustracją zagadnienia zaburzeń w przystosowaniu i trudności wychowawczych, spotykanych często u oligofreników 15.
Przypadek pierwszy: Marek W. lat 13. Oboje rodzice nerwowi, matka leczy siÄ™ z powodu ogólnej nerwicy. W chwili urodzenia dziecka matka miaÅ‚a lat 32, ojciec 37, oboje rodzice sÄ… pracownikami fizycznymi. ChÅ‚opiec jest trzecim dzieckiem, ma dwoje starszego rodzeÅ„stwa i mÅ‚odszego brata. Starszy brat uczy siÄ™ sÅ‚abo, powtarzaÅ‚ klasÄ™ V, mÅ‚odszy jest bardzo nerwowy, zacina siÄ™ w mowie, okresowo wystÄ™powaÅ‚o u niego moczenie nocne. Warunki materialne – przeciÄ™tne, mieszkaniowe – trudne; mieszkanie ciasne i ciemne. Gdy matka jest w pracy, dziećmi zajmuje siÄ™ babka, nerwowa i sÅ‚aba fizycznie. Zajmuje siÄ™ głównie Markiem, którego rozpieszcza, mÅ‚odszy brat jest “na uboczu”, musi ustÄ™pować starszemu na każdym kroku.
W ciąży matka nie czuła się dobrze, miała nudności przez 5 miesięcy, bardzo mało jadła, z opieki lekarskiej w czasie ciąży korzystała tylko sporadycznie. Poród w izbie porodowej był bardzo ciężki, długotrwały, noworodek duży, waga ok. 4 kg,
nieprzytomny – sina zamartwica, dÅ‚ugo cucony. Nie byÅ‚ karmiony piersiÄ…, bo nie miaÅ‚ siÅ‚y ssać.
Pierwsze zęby w 8 miesiącu życia, chodzić zaczął w 20 miesiącu, mówił pojedyncze słowa około 3 roku życia, mówił zdaniami w 4 roku życia. Obecnie mowa też
15 Opracowała mgr Maria Gruzińska.
niewyraźna. Choroby: W niemowlęctwie biegunka i ciężki koklusz. W czasie kokluszu siniał i sztywniał, potem takie objawy nie powtarzały się. Do 4 roku życia przechodził odrę, ospę wietrzną, mums, częste anginy. Potem już nie chorował, ale jest skłonny do przeziębień. Apetyt słaby, długo go trzeba było karmić. Obecnie je lepiej, ale ma okresy braku apetytu, woli chleb niż potrawy gotowane. Sypia spokojnie, moczył się do 3 roku życia, potem tylko sporadycznie.
Zdaniem matki bardzo nerwowy, nadmiernie ruchliwy. Gdy byÅ‚ mÅ‚odszy, nie umiaÅ‚ siÄ™ niczym zabawić, rozrzucaÅ‚ klocki, najchÄ™tniej rzucaÅ‚ wszystko na ziemiÄ™. DarÅ‚ książki, a gdy mu nie przeszkodzono także ubranie. Powoli nauczyÅ‚ siÄ™ bawić, zwÅ‚aszcza bawiÅ‚ siÄ™ chÄ™tnie autkami, które godzinami “turlaÅ‚” po podÅ‚odze, nie można go byÅ‚o odciÄ…gnąć od tej zabawy, namawiany, aby poszedÅ‚ spać, rzucaÅ‚ siÄ™, . kopaÅ‚, pozostawiony w spokoju czasem usypiaÅ‚ na podÅ‚odze. Ponieważ matka pracowaÅ‚a poza domem, a babka byÅ‚a zajÄ™ta gospodarstwem, nikt nie współdziaÅ‚aÅ‚ z nim umiejÄ™tnie w zabawie. Próba oddania go do przedszkola nie powiodÅ‚a siÄ™, chÅ‚opiec nie umiaÅ‚ dostosować siÄ™ do życia zespoÅ‚owego, biÅ‚ dzieci lub uciekaÅ‚ przed nimi. PewnÄ… poprawÄ™ matka zauważyÅ‚a mniej wiÄ™cej od 6 roku życia. ZaczÄ…Å‚ wówczas interesować siÄ™ klockami i obrazkami, przewracaÅ‚ kartki i wskazywaÅ‚ niektóre przedmioty, bazgraÅ‚, chÄ™tnie też “pomagaÅ‚” w czynnoÅ›ciach domowych: razem z babciÄ… karmiÅ‚ kury, wycieraÅ‚ kurze, ale wszystko robiÅ‚ tylko wtedy, gdy sam chciaÅ‚. Mowa powoli rozwijaÅ‚a siÄ™, zaczÄ…Å‚ mówić zdaniami, w najprostszy sposób umiaÅ‚ opowiedzieć, co robiÅ‚, poskarżyć.
MiaÅ‚ odroczony obowiÄ…zek szkolny, ale w 8 roku życia matka posÅ‚aÅ‚a go do szkoÅ‚y, liczÄ…c “że przy innych dzieciach coÅ› skorzysta”, jednak po kilku tygodniach zostaÅ‚ wypisany ze szkoÅ‚y, przeszkadzaÅ‚ na lekcjach, chodziÅ‚ po klasie, biÅ‚ dzieci, wydzieraÅ‚ im zeszyty. W nastÄ™pnym roku szkolnym znów spróbowano zapisać go do szkoÅ‚y, ale sytuacja niewiele siÄ™ zmieniÅ‚a na lepsze, wtedy zostaÅ‚ skierowany do badania. Stwierdzono encefalopatiÄ™ po urazie porodowym z upoÅ›ledzeniem rozwoju umysÅ‚owego na poziomie głębokiego debilizmu, iloraz inteligencji wg skali Ter-mana-Merrilla – 49. Pobudzony ruchowo trudno włącza siÄ™ do czynnoÅ›ci kierowanych, na co wpÅ‚ynęło też zaniedbanie Å›rodowiskowe. Z trudem wytÅ‚umaczono matce, że chÅ‚opiec nie może na razie korzystać z nauki nawet w szkole specjalnej i udzielono szeregu wskazówek rozwojowo-wychowawczych. Przepisano również Å›rodki
uspokajajÄ…ce i kwas glutaminowy.
W czasie kolejnych wizyt w Poradni obserwowano powolny postęp rozwoju. W wieku lat 11, wiek umysłowy wynosił 5 lat 9 miesięcy, iloraz inteligencji = 52. Wobec tego, że rodzice mieszkają na terenie powiatu, w którym jest zakład ze szkołą specjalną, został tam przyjęty tytułem próby. W zakładzie czuje się dobrze, chodzi drugi rok do I klasy, czyta, właściwie rozpoznaje łatwe słowa z elementarza, chętnie odwzorowuje, radzi sobie z rachunkami w zakresie 10. Jest spokojniejszy i bardziej opanowany, chętnie wykonuje prace porządkowe. Nie ma szans na ukończenie szkoły specjalnej, najważniejsze jest, aby wdrażał się do prostych prac gospodarskich
i łatwych rękodzielniczych.
Przypadek drugi: J. K. lat 10. Rodzice zdrowi, w chwili urodzenia dziecka matka miała lat 26, ojciec 30. Dziewczynka ma starszego brata, który rozwija się prawidłowo i dobrze się uczy. Ojciec jest pracownikiem fizycznym, matka nie pracuje zawodowo, warunki materialne przeciętne, mieszkaniowe od 4 lat dobre. Atmosfera
domowa dość spokojna.
Przebieg ciąży i porodu prawidłowy, noworodek przytomny, zdrowy, waga 3,200.
Karmiona piersiÄ… do 5 miesiÄ…ca.
Pierwsze zęby w 10 miesiącu, chodzić zaczęła w 20 miesiącu, mówić w 2 roku
życia, rozwój mowy był powolny, do 6 roku życia mówiła niewyraźnie.
Choroby: w 6 miesiącu zapalenie opon mózgowych; początkowo choroba była nierozpoznana, dopiero po kilku dniach, gdy wystąpiły drgawki z utratą przytom
ności, została przewieziona do szpitala w Krakowie, gdzie przebywała 2 miesiące. Po powrocie do domu dziecko było bardzo słabe, nie miało apetytu. Obecnie apetyt ma bardzo dobry. Sypia na ogół spokojnie. Do 4 roku życia moczyła się w nocy. Ponadto przechodziła odrę i koklusz.
W wieku przedszkolnym, zdaniem matki, nie różniÅ‚a siÄ™ wiele od innych dzieci, tylko gorzej mówiÅ‚a. BawiÅ‚a siÄ™ lalkami, klockami, nie wymyÅ›laÅ‚a zabaw, stale powtarzaÅ‚a te same czynnoÅ›ci; ubieraÅ‚a lalkÄ™, usypiaÅ‚a, woziÅ‚a w dużym autku. ChÄ™tnie oglÄ…daÅ‚a obrazki, ale nie lubiÅ‚a sÅ‚uchać opowiadaÅ„, niechÄ™tnie też uczyÅ‚a siÄ™ wierszyków. Od 5 roku życia chodziÅ‚a do przedszkola, gdzie nie sprawiaÅ‚a wiÄ™kszych trudnoÅ›ci, ale niechÄ™tnie braÅ‚a udziaÅ‚ we wspólnych zabawach, byÅ‚a nieÅ›miaÅ‚a, “wstydliwa”, jak mówi matka. W domu wesoÅ‚a, bardzo ruchliwa, stale uparta, krzykiem i pÅ‚aczem domagaÅ‚a siÄ™ tego, co chciaÅ‚a. Gdy byÅ‚a mÅ‚odsza, stale jej ustÄ™powano, starszy brat musiaÅ‚ przed niÄ… chować swoje książki i zabawki. Obecnie jest spokojniejsza, bardziej posÅ‚uszna. Wrażliwa: gdy krzyczy siÄ™ na niÄ…, blednie i drży.
PoszÅ‚a do szkoÅ‚y majÄ…c 7 lat; od poczÄ…tku sprawiaÅ‚a duże trudnoÅ›ci, pomimo że matka bardzo jej pilnowaÅ‚a i pomagaÅ‚a przy odrabianiu lekcji. PoznaÅ‚a litery, ale do koÅ„ca pierwszej klasy nie umiaÅ‚a ich zÅ‚ożyć, Å‚atwiej pojmowaÅ‚a poczÄ…tkowe rachunki, w szkole zaczęła rysować, polubiÅ‚a też roboty, chÄ™tnie wyszywa. Dzieci dokuczaÅ‚y jej, ale nauczycielka pilnowaÅ‚a, żeby nie robiono jej krzywdy. PowtarzaÅ‚a I klasÄ™ i w drugim roku nauki zaczęła sylabizować, ale bardzo nie lubi “czytać”, dalej nie interesuje siÄ™ opowiadaniami. Za radÄ… nauczycielki matka zgÅ‚osiÅ‚a siÄ™ z dziewczynkÄ… do badania w tym roku, w którym maÅ‚a powtarzaÅ‚a I klasÄ™. W badaniu stwierdzono stan po zapaleniu opon mózgowych z upoÅ›ledzeniem rozwoju umysÅ‚owego na poziomie lżejszego debilizmu, iloraz inteligencji w skali Termana-Merrill – 68. ChÄ™tniej wykonuje zadania testowe oparte na konkrecie. W czasie badaÅ„ chÄ™tna i pogodna, przy tym rozproszona, uwaga niestaÅ‚a, trudnoÅ›ci w zakresie spostrzegania. Sposób zachowania i reagowania wÅ‚aÅ›ciwy dzieciom mÅ‚odszym. Radzono matce, aby dziewczynkÄ™ skierować do szkoÅ‚y specjalnej, na co poczÄ…tkowo nie mogÅ‚a siÄ™ zdecydować. Jednakże perswazje, również nauczycielki, doprowadziÅ‚y do skierowania dziecka do szkoÅ‚y specjalnej, do której dochodzi z domu. W szkole specjalnej dziewczynka czuje siÄ™ dobrze, w bieżącym roku szkolnym jest w II klasie, ma dobre stopnie i wszelkie szansÄ™ ukoÅ„czenia tej szkoÅ‚y, a potem nauki w szkole zawodowej specjalnej.
Szczególny problem nasuwajÄ… dzieci ociężaÅ‚e umysÅ‚owo. SÄ… to dzieci, które w badaniach inteligencji uzyskujÄ… ilorazy poniżej normy (70 – 85/90). RozwijajÄ… siÄ™ one bardzo wolno i to w różnych dziedzinach, np. uczÄ… siÄ™ czytać i pisać z wiÄ™kszym trudem niż ich rówieÅ›nicy. Nauka rachunków sprawia im duże trudnoÅ›ci, zwÅ‚aszcza zaÅ› rozwiÄ…zywanie zadaÅ„ tekstowych. Również rozumienie sytuacji spoÅ‚ecznych i przyswajanie sobie nawyków dokonuje siÄ™ u nich powoli; w toku nauczania dzieci ociężaÅ‚e umysÅ‚owo majÄ… coraz wiÄ™ksze trudnoÅ›ci w opanowaniu programu szkolnego i dlatego, jak stwierdza A. D. Wali (1960), pobyt w szkole stanowi dla nich pasmo niepowodzeÅ„, bezpÅ‚odnych wysiÅ‚ków, rozczarowaÅ„ i wymówek ze strony nauczycieli i rodziców. Grupa dzieci ociężaÅ‚ych umysÅ‚owo zasÅ‚uguje na szczególnÄ… uwagÄ™ psychologów, ponieważ wiele z nich przejawia zaburzenia w przystosowaniu, a czasem głębsze zaburzenia osobowoÅ›ci.
Niezwykle ważne w diagnozie jest odróżnianie dzieci upośledzonych i ociężałych umysłowo od dzieci wykazujących zaburzenia sektorowe (dzieci dyslektyczne, afatyczne itp.), ponieważ iloraz inteligencji uzyskany w badaniach za pomocą rozmaitych skal może być u dzieci z tej drugiej grupy równie niski. Dokładna obserwacja zachowania się dziecka, jak również przeprowadzenie dodatkowych testów i badań specjalistycznych, pozwalają dopiero ustalić właściwą diagnozę i sposób postępowania korekcyjnego.

Artykuł dotyczy następujących zagadnień:

  • dzieci ociężaÅ‚e umysÅ‚owo
  • zapalenie opon mzgowych?
  • czy dziecko po zapaleniu opon mózgowych ma obnizony program nauczania
  • mgr maria guziÅ„ska
  • zaburzenia osobowoÅ›ci a iloraz inteligencji

Inne tematy, które mogą cię zainteresować:

f- Mechanizmy grupy trzeciej
8 Prawa Yerkesa-Dodsona obejmują, jak widać, zarówno te wartości PA, które na rys. 5, s. 52 mieszczą się w zakresie "czujności", jak i te, które już należy określić jako "stress psychiczny o różnej sile".
4. Wpływ stressorów na psychikę i zachowanie
3. Stress i stressory
Psychologia kliniczna
2. Sytuacja aktualna i defekty osobowości jako wyznaczniki zaburzeń zachowania
GENEZA ZABURZEŃ ZACHOWANIA
Schemat osobowości
Psychologia kliniczna
4. Swoistość procesów regulacyjnych u człowieka

Chcesz dodać swoje ogłoszenie na Defipedii? Wyślij nam informacje wylistowane w sekcji Dodanie ogłoszenia.

 June 25, 2010 ·  
 Opublikowano w: Psychologia kliniczna