Badanie psychologiczne: Do badania przychodzi chętnie. Wydaje się jednak zdenerwowany. W czasie rozmowy jest podniecony i niespokojny. Pokrywa to pewną powściągliwością w sposobie mówienia i w ruchach. Zachowuje się, jak grzeczny uczeń. Brak spontaniczności w wypowiedziach; o sobie mówi, przedstawiając fakty, nie mówi nic na temat swoich przeżyć.Ojciec jego jest ekonomistą, człowiekiem spokojnym, bardzo opanowanym, •’ zawsze poprawnym w zachowaniu. Matka jest kierowniczką spółdzielni, udziela się także bardzo społecznie. Rodzina razem przebywa bardzo rzadko, nawet w niedzielę każdy zajmuje się własnymi sprawami. Materialne warunki bardzo dobre. W domu panuje przekonanie, że pomagać należy sobie w gronie najbliższej rodziny, a poza rodziną to walka o byt i nie należy pozwalać się wykorzystywać. Dlatego kontakty z innymi ludźmi nie opierają się na podstawach uczuciowych, ale bierze się pod uwagę to, czy dany człowiek może się przydać, czy nie.
Na początku X klasy pojawiły się u badanego trudności w skupieniu uwagi i w tym czasie wystąpiły silne bóle serca, do których dołączył się lęk przed wychodzeniem z domu. W szkole nigdy nie miał kłopotów, z nauczycielami zawsze żył w zgodzie, był zawsze posłuszny, stosunek kolegów do niego był obojętny. Uważa nawet, że w jego obecności stawali się mniej rozmowni, bardziej sztywni. Może dlatego, że nigdy nie dawał odpisywać zadań w szkole, jest uważany za niekole-żeńskiego i zarozumiałego. Sam uważa, że dla osiągnięcia swoich celów można wykorzystywać innych, można także na innych zwalać winę, jeżeli to okaże się potrzebne. Marzy o tym, aby się w życiu wybić i zrobić karierę, bardzo dba o opinię, bardzo źle znosi niepowodzenia: jeżeli przegra, złości się; woli nie próbować, gdy nie
Jest pewien, że wygra. Czyta dużo, ale, jak twierdzi, nie dla przyjemności, lecz żeby się czegoś dowiedzieć.
Wykonał testy inteligencji (WAIS), test Zdań Niedokończonych oraz MMPI. W skali inteligencji uzyskał wynik wskazujący na wysoki poziom inteligencji (1.1. = 126), w skali werbalnej – 137, w skali czynnościowej – 108. Te rozbieżności między skalami wynikają z zaburzeń w koncentracji uwagi. Profil w MMPI wska< ^je na zespół nerwicowy z silną komponentą lękową. Zaznaczają się cechy ps? wasteoiczne i schizoidalne oraz niezrównoważenie emocjonalne. W teśie Zdań Nie*
dokończonych stwierdzono, że główne konflikty badanego grupują się w sferze życia seksualnego oraz kontaktów z ludźmi. Zaznacza się wyraźnie oczekiwanie od ludzi zainteresowania i pomocy oraz silna potrzeba akceptacji.
Interpretacja: U pacjenta zaznacza się rozbieżność między jego dojrzałością intelektualną a brakiem dojrzałości emocjonalnej i społecznej, co utrudnia, a nawet wręcz uniemożliwia mu nawiązanie równorzędnych kontaktów z rówieśnikami, właściwą ocenę samego siebie i radzenie sobie z niepowodzeniami. Jest ogromnie ambicjonalny, posiada wysokie aspiracje, jest jednak w myśleniu dość powierzchowny i mało samodzielny. Jego sposób bycia i myślenia wydaje się w znacznym stopniu narzucony przez rodziców, którzy rozbudzają i podtrzymują w chłopcu marzenia o wielkiej karierze i przekonanie o jego nieprzeciętnych zdolnościach. Równocześnie uzależniają go od siebie. Potrzebna jest w tym przypadku psychoterapia zarówno w stosunku do chłopca, jak i rodziców.
W opisanym wyżej przypadku nerwica hipochondryczno-lękowa wystąpiła w sytuacji, gdy zbliżała się matura i chłopiec zaczął się bać, czy sprosta wymaganiom rodziców i czy nie zawiedzie pokładanych w nim nadziei. Do tego dołączyły się niewątpliwie trudności we współżyciu z kolegami oraz lęk w kontaktach z dziewczętami. W sytuacji silnego lęku, który od wielu lat narastał, głównie wskutek złego przystosowania chłopca do grupy rówieśników, mechanizmem obronnym stała się ucieczka w chorobę. Wystąpiły wówczas bóle serca, które miały charakter wyraźnie czynnościowy, a pacjent został przez internistę skierowany do leczenia psychiatrycznego. W chwili obecnej chłopiec jest leczony za pomocą psychoterapii, trudno jeszcze powiedzieć, z jakim skutkiem.
W tych przypadkach nerwic dziecięcych, w których występują objawy somatyczne, obserwujemy także zwykle pewne cechy charakterystyczne dla osobowości histerycznej. Niektórzy z psychiatrów uważają nerwicę histeryczną za odrębną jednostkę (Dąbrowski K., 1958; Szymańska Z., 1967); we współczesnych podręcznikach, omawiających zaburzenia psy-chtczne wieku dziecięcego wyodrębnia się raczej konwersje, a więc objawy somatyczne, które występują u osób przejawiających cechy histeryczne, nie mówi się natomiast o nerwicy histerycznej, jako o odrębnej jednostce chorobowej.
U dzieci wykazujących cechy histeryczne obserwuje się reakcje nieadekwatne do bodźców; radość, gniew, smutek są gwałtowne i mają charakter wybuchów uczuciowych. Dzieci takie lubią się popisywać, być ośrodkiem zainteresowania, często w tym celu wymyślają różne niewiarygodne historie, aby w ten sposób zwrócić na siebie uwagę.
W sytuacji konfliktowej lub trudnej dzieci takie uciekają w chorobę (wymioty dziewczynki opisane na s. 271) lub też usiłują popełnić samobójstwo. Szczególnie u dorastających dziewcząt usiłowanie samobójstwa ma często charakter teatralny, a przyczyna, która je wywołała, jest najczęściej niewspółmierna do reakcji (np. próba samobójstwa u 15-letniej, której matka odmówiła kupna upragnionej przez nią bluzki). Badania nasze (Susułowska M., Kubacka D., 1968) nad samobójcami wykazały, że młodociani, którzy usiłują popełnić samobójstwo, nie wiążą tego z myślą
o śmierci. Próby te stanowią najczęściej impulsywną ucieczkę od trudnej sytuacji, "której już dłużej nie można znieść". W strukturze osobowości młodocianych samobójców często stwierdza się cechy histeryczne i infantylne.
Nerwice dziecięce należą do tych zaburzeń, z którymi psycholog często się styka i w których przezwyciężeniu jego pomoc może okazać się bardzo skuteczna. Psychoterapia w stosunku do rodziców, konsultacja z wychowawcą klasowym oraz różne formy oddziaływania na samo dziecko mogą spowodować ustąpienie objawów nerwicowych, a następnie przyczynić się do lepszego przystosowania dziecka, tak że objawy nerwicowe nie powracają w późniejszym wieku. Trzeba jednak jeszcze raz z naciskiem podkreślić, że podział na nerwice według objawów jest umowny i przeważnie, podobnie jak u dorosłych, . spotykamy u dzieci nerwice mieszane.
Zaburzenia psychotyczne u dzieci zdarzają się rzadziej, niemniej jednak psychologowie pracujący na oddziałach dziecięcych zakładów psychiatrycznych stykają się ze schizofrenią dziecięcą. Dawniej uważano, że najwcześniej schizofrenia wybucha w okresie dojrzewania (Kraepelin: de- , mentia praecox). Sante de Sanctis opisał grupę dzieci z zaburzeniami psychicznymi, które nazwał dementia praecossima, a po raz pierwszy Potter
(1933) użył terminu, który został powszechnie przyjęty, tj. schizofrenia dziecięca.
Badania nad. schizofrenią dziecięcą, prowadzone w różnych krajach przez psychologów, zmierzają obecnie w trzech kierunkach: są to podłużne badania dzieci schizofrenicznych, porównywanie psychopatologii schizofrenii dorosłych i dzieci oraz badanie rodzin, w których wystąpiła schizofrenia.
R. D. Rabinovitch (1954) określa zaburzenia schizofrenii dziecięcej jako niezdolność do przeżywania wyraźnie określonych spostrzeżeń (clear cut percept) oraz niezdolność do oceny rzeczywistości i jej granic. Inni (Freeman, Federn) określają psychopatologię schizofrenii jako niezdolność do wyodrębniania siebie od środowiska. Nauka dotychczas nie rozstrzygnęła, czy istnieje odrębna forma schizofrenii dziecięcej, czy też choroba ta stanowi wczesną i ostrą postać schizofrenii dorosłych.
E. Norman (1954) opisała zaburzenia myślenia u dzieci schizofrenicznych, stwierdzając, że zwracają one uwagę na jakiś jeden szczegół eksponowanego przedmiotu, nie potrafią dokonać integracji elementów w określoną całość, a jeżeli nawet w sposób prawidłowy spostrzegają i zapamiętują przedmioty i zjawiska, to nie potrafią swoich doświadczeń zorganizować w trwały i jednolity system interakcji ze środowiskiem.
Przebieg badania inteligencji dzieci schizofrenicznych jest inny niż u dzieci zdrowych, którym łatwiej jest rozwiązywać zadania mało skomplikowane niż trudne. Dzieci schizofreniczne rozwiązują zadania trudne, natomiast często nie potrafią rozwiązać łatwych testów. W teście Bender
rysują figury o nieokreślonych granicach, wykazują tendencję do powtarzania figur (perseweracja), do powiększania ich oraz do przesadnej dokładności rysunku. Rysunek postaci ludzkiej u dzieci schizofrenicznych jest dziwaczny, a jego linie są płynne. Na ogół w badaniach testowych dzieci te wypadają lepiej, aniżeli w działaniu spontanicznym.
Zarówno w schizofrenii dziecięcej, jak i w nerwicach spotyka się stany lękowe, fobie, depresje, jednakże w schizofrenii nie stwierdza się przeważnie niekorzystnych warunków wychowawczych, które tak często spotyka się w zaburzeniach nerwicowych.
Podłużne badania dzieci schizofrenicznych wykazały, że \l•s przystosowuje się w stopniu zadowalającym; Ys pozostaje w społeczności, ale wykazuje różne objawy nieprzystosowania; Ys musi być stale hospitalizowana. Złą prognozę dają objawy mutyzmu, dobrą prognozę-poprawna mowa i zainteresowanie otoczeniem. Żadnego znaczenia dla prognozy nie ma czas trwania terapii.······ ···20100623···200000···
Artykuł dotyczy następujących zagadnień:
- osobnik infantylny
- zespół neurasteniczno-hipochondryczny