Po ukończeniu badania diagnostycznego zadaniem psychologa jest Syntetyzowanie ^yynłlfnyywjJP^^^^ npisL.^”n-?yppdTrii i – najczęściej – sporządzenie orzeczenia. Inaczej mówiąc, psycholog musi ułożyć i przedstawić cały materiał faktów tak, aby uzasadniał on jego diagnozę, pokazywał, jakie u badanego występują zaburzenia zachowania, jakim zakłóceniom uległ mechanizm regulujący, w jakim stopniu zakłócenie to jest związane z sytuacją, a w jakim płynie z defektów osobowości i czym owe defekty mogą być uwarunkowane. Synteza taka nie jest łatwa ze względu na to, że metody diagnostyczne są oparte na różnych założeniach teoretycznych i w rezultacie ich wyniki formułuje się w bardzo różnorodnej terminologii. Wystarczy wspomnieć o tym, że: wyniki TAT są formułowane w terminach potrzeb i postaw, jakie osobnik zajmuje wobec ,,nacisków” otoczenia; wyniki testu Rorschacha – w terminach bogactwa życia wewnętrznego, ekstrawersji i introwersji itd., że “intrower-sja” znaczy tu jednak coś innego niż w kwestionariuszu Eysencka; wyniki MMPI ujmuje się w terminologii zespołów psychiatrycznych, a wyniki eksperymentów klinicznych w terminach psychologii ogólnej. Jeśli nawet psycholog, na podstawie przeprowadzonych badań, ma wyrobiony
pogląd na istotę zaburzeń występujących w danym wypadku, przedstawienie tak różnorodnego materiału faktów w jednolitej formie stanowi niemałe zadanie.
Syntetyzując wyniki można iść kilkoma różnymi drogami. Po pierwsze – można użyć jakiegoś schematu czysto empirycznego, w którym staramy się zestawić uzyskane dane nie kusząc się o ich jednolitość teoretyczną. Taki schemat przedstawia np. M. Harrower w swej pracy Zmiany i rozwój osobowości (1958). “Arkusz zbiorczy”, opracowany na tej podstawie przez W. Sanockiego przy konsultacji pracowników naukowych Katedry Psychologii Klinicznej UAM w Poznaniu, ujmuje wyniki badań testowych łącznie z obserwacją zachowania w czasie rozwiązywania zadań wlO pięciostopniowych skalach, skala jedenasta zawiera “ocenę ogólną”, również w skali pięciostopniowej (por. rys. 9). Arkusz zbiorczy podsumowuje wyniki kilku testów typowo stosowanych w badaniach klinicznych:
skali Wechsiera, testu Rorschacha, próby zdań niedokończonych, TAT, a także testu Szondiego, który czasami bywa używany przez psychologów klinicznych. Wyniki testów zostały sprowadzone do wspólnego mianownika przez zaszeregowanie na jednolitych skalach ocen, mianowicie ogólnej oceny zachowania w czasie badania, oceny inteligencji, produktywności, związku z rzeczywistością, treści myśli, wyobraźni twórczej, napędu, jakości uczuć, postaw społecznych oraz lęku. Jak z tego wynika, w zestawieniu tym nie usiłuje się wprowadzić jakiejś ścisłości teoretycznej. Można np. pytać, dlaczego wyodrębniono “lęk” od “uczuć”, skoro lęk to również uczucie, czym się różni skala “napędu” od skali “uczuć” itd. Wartość arkusza polega jednak na tym, że pozwala on w sposób porównywalny przedstawić cechy zbadane rozmaitymi metodami i w ten sposób uzyskać syntetyczną “sylwetkę psychiczną” czy “profil” badanego.
Inny sposób polega na tym, że ustawia się wyniki badania w obrębie jakiejś teorii osobowości wyjaśniając wyniki różnych metod w języku tej teorii. Może to być np. teoria 12 czynników Cattella albo teoria trzech “wymiarów” osobowości Eysencka, teoria Rorschacha, a w niektórych wypadkach, kiedy na pierwszy plan w zaburzeniach wysuwa się dążenie do utrzymania lub wzmocnienia poczucia własnej wartości, można posłużyć się teorią Adiera itd. Wybór teorii osobowości, na podstawie której dokonujemy syntezy wyników, zależy od badanego przypadku i od zasobu wiedzy, jaką rozporządza psycholog kliniczny w zakresie danej teorii.
W tym miejscu warto zwrócić uwagę na schemat osobowości, przedstawiony w rozdziale II (por. s. 42). W praktyce autora schemat ten oddawał dobre usługi przy syntetyzowaniu wyników, ponadto zaś umożliwia on również naoczne przedstawienie hipotez etiologicznych, odróżniając doświadczenie osobnika jako produkt dotychczasowych interakcji ze środowiskiem od uwarunkowań przez cechy organizmu i uwidoczniając stosunki, jakie zachodzą pomiędzy tymi wszystkimi czynnikami, które na-•ieży brać pod uwagę przy stawianiu diagnozy.