2. Metody kliniczne
W psychologii klinicznej stosuje siÄ™ wszystkie kategorie metod badawczych sÅ‚użące psychologicznemu poznaniu czÅ‚owieka. Ogólnie można je podzielić na metody yk liniczne oraz metody j ]e k Å›pi o r a c j i e k s-perymentain ef~.Metody Runiczne (obserwacyjne, por. Kreutz M., ^r^oy, s. 13) polega j 4 TRI korzystaniu z danych, które wystÄ™pujÄ… bÄ…dź to niezależnie od badacza, bÄ…dź też przynajmniej w warunkach przez niego nie kontrolowanych. Wymienimy tutaj wywiad i obserwacjÄ™, ponadto zaÅ› rozmowÄ™ psychologicznÄ…, która stanowi kombinacjÄ™ wywiadu z obserwacjÄ…. IstotÄ… wywiadu jest zdobywanie informacji o badanym od kogoÅ›, kto go dobrze zna; ojca, matki, przeÅ‚ożonego itd. Informacje te staramy siÄ™ zwykle weryfikować na podstawie obiektywnej dokumentacji, np. Å›wiadectw szkolnych, zaÅ›wiadczeÅ„ z pobytu w szpitalu, uzyskanych ze szpitala wyciÄ…gów z historii choroby itd. Jeżeli wywiad dostarcza nam informacji o badanym “z drugiej rÄ™ki”, to obserwacji dokonuje sam psycholog, uzyskujÄ…c w ten sposób dane bezpoÅ›rednie, “z pierwszej rÄ™ki”. Zasadniczo obserwacji dokonuje siÄ™ przez caÅ‚y czas kontaktu z badanym, jako “obserwacja towarzyszÄ…ca” wchodzi ona zarówno w skÅ‚ad rozmowy, jak i badaÅ„ eksperymentalnych (np. obserwacja mimiki i pantomimiki przy rozwiÄ…zywaniu testów, spontanicznych wypowiedzi itp.). CzÄ™sto stosuje siÄ™ również obserwacjÄ™ jako jednostkÄ™ samodzielnÄ…, np. w Å›wietlicy dla dzieci, na oddziale szpitala lub w poradni przeciwalkoholowej, w klubach dla leczonych alkoholików. Pewne problemy wiążą siÄ™ z rejestracjÄ… obserwacji. Dokonanie idealnej rejestracji umożliwia zastosowanie filmu z równoczesnym zapisem mowy na taÅ›mie dźwiÄ™kowej, na ogół jednak psycholog-praktyk nie dysponuje-takÄ… aparaturÄ…. Dlatego też rejestracja bywa z reguÅ‚y pisemna. Należy podkreÅ›lić, że rejestruje siÄ™ nie “ruchy” badanego, lecz wykonywane przez niego caÅ‚oÅ›ciowe czynnoÅ›ci, nastawione na pewien okreÅ›lony cel, o okreÅ›lonej dynamice i strukturze emocjonalnej. W Å›wietlicy psycholog obserwuje odbieranie ze zÅ‚oÅ›ciÄ… zabawki innemu dziecku, spokojne i cierpliwe ustawianie domku z klocków itp.
Rozmowa diagnostyczna przeprowadzana przez psychologa łączy w sobie elementy wywiadu i obserwacji. Nie wchodząc w szczegóły techniczne, które zostały dokładnie omówione w innych pracach (por. np. Wal-len R. W., 1964; Gerstmann S., 1957), ograniczymy się tylko do zaakcentowania spraw najistotniejszych. Dla dobrze prowadzonej rozmowy ważne jest to, aby kierowała nią nie osoba badająca, ale sam badany (Rogers).
86
Można, siÄ™ wówczas dowiedzieć, na jakich problemach koncentrujÄ… siÄ™ jego zainteresowania, uczucia, co jest dla niego ważne i co sprawia mu najwiÄ™ksze trudnoÅ›ci. Rola badajÄ…cego ogranicza siÄ™ wówczas do okazywania- zainteresowania i do zadawania pytaÅ„ podtrzymujÄ…cych rozmowÄ™. Rozmowa kierowana pytaniami, bardziej zbliżona do wywiadu, czÄ™sto ogranicza swobodÄ™ wypowiadania siÄ™ badanego. Taktyka prowadzenia rozmowy zależy jednak od poszczególnych przypadków. SÄ… osoby, które spontanicznie mówiÄ… niewiele i dopiero po dÅ‚uższym cyklu pytaÅ„ i odpowiedzi nawiÄ…zujÄ… kontakt i zaczynajÄ… “mówić same”. Rozmowa dostarcza okazji do obserwacji zarówno postawy badanego wobec psychologa (Å‚atwo nawiÄ…zuje kontakt lub trudno, nieÅ›miaÅ‚y, agresywny itp.), jak i do spraw i osób, o których on opowiada (np. niechÄ™tna postawa wobec przeÅ‚ożonego, tendencja do oskarżania innych za wÅ‚asne niepowodzenia itp.).
Po ogólnym zorientowaniu się w rodzaju problemów życiowych badanego można przystąpić do dokładniejszej analizy poszczególnych spraw. Na przykład, dowiedziawszy się, że główne trudności polegają na konfliktach z żoną, można zająć się rozpatrzeniem tych konfliktów, poszczególnych sytuacji i źródeł konfliktu, szukać u badanego ewentualnych niekonsekwencji, stosowania racjonalizacji, projekcji i innych mechanizmów obronnych, starać się określić, ijaką rolę w konfliktach odgrywa żona, a jaką mąż, kto jest stroną atakującą itd. Równocześnie dokonuje się obserwacji, np. czy mówiąc o żonie badany zajmuje wobec niej postawę agresywną czy stara się iją tłumaczyć, może przesadnie obwiniając siebie itp.
Informacje, jakich dostarczają nam metody kliniczne, można podzielić na trzy grupy:
l) Dane o aktualnym “stylu życia” badanego, na który skÅ‚adajÄ… siÄ™ informacje zarówno z wywiadu, jak z obserwacji i rozmowy. Dane te próbuje siÄ™ niekiedy zobiektyzować za pomocÄ… osobnych “skal szacunkowych” (rating scales). Skala szacunkowa to odcinek poziomy podzielony na trzy lub pięć części, odpowiadajÄ…cych różnym stopniom obserwowanej cechy, np. pozytywnego lub negatywnego stosunku do autorytetu, Å›miaÅ‚oÅ›ci w sytuacjach spoÅ‚ecznych itp. (por. rys. 7).
Bardzo nieśmiały
Lękliwy, często zakłopotany
Czasami nieśmiały
Pewny siebie
Zuchwały, społecznie niewrażliwy
Byś. 7. Skala szacunkowa dla oceny pewności siebie (według G. W. Shaffera i E. S. Lazarusa, 1952, s. 218)
Wśród danych uzyskanych metodami klinicznymi znajdują się również pewne próby autocharakterystyki badanego oraz jego charakterystyki dokonanej przez otoczenie (wywiad). Nie można ich uważać, rzecz jasna, za obiektywny opis psychologiczny, sporządzenie takiego opisu jest
87
dopiero zadaniem psychologa, pokazujÄ… one jednak, jak przedstawia siÄ™ samowiedza badanego i jakim widzi go jego otoczenie.
2) Druga grupa danych dotyczy Å›rodowiska, w którym aktualnie żyje badany, jego poziomu kulturalnego, materialnego, stosunków wewnÄ™trznych, cech poszczególnych osób i ich postawy wobec badanego. W niektórych krajach zebranie danych o Å›rodowisku jest zadaniem osobnego “asystenta spoÅ‚ecznego”, zwykle osoby majÄ…cej wyksztaÅ‚cenie socjologiczne oraz specjalne przeszkolenie kliniczne, u nas jednak dane te zbiera sam psycholog.
3) Trzecia wreszcie grupa danych dotyczy przeszłości badanego i pozwala odtworzyć jego psychologiczny życiorys, tj. historię rozwoju, poczynając od chwili poczęcia (historia ciąży matki), poprzez urodzenie, dzieciństwo itd. aż do chwili obecnej. Czasami zaleca się, aby punktem wyjścia dla odtworzenia historii badanego uczynić życiorys napisany przez niego własnoręcznie według punktów wymienionych przez psychologa. Naumowicz (1965, s. 34) stwierdza dużą użyteczność takich autobiografii w badaniach nad przestępcami. Autobiografia dostarcza jednak tylko częściowo obiektywnych informacji, jej główna wartość polega na tym, że przedstawia ona osobisty stosunek badanego do różnych zdarzeń jego życia, co stanowi materiał do analizy jego osobowości. Życiorys musi jednak być oparty na materiale możliwie obiektywnym i zweryfikowanym, tzn. nie możemy polegać tu tylko na danych otrzymanych od badanego, które bywają nieraz subiektywnie wypaczone i zawierają luki, a nawet umyślne kłamstwa.
Przy wykorzystaniu danych uzyskanych za pomocÄ… metod klinicznych pierwszÄ… sprawÄ… jest ustalenie aktualnego “klinicznego obrazu” przypadku. PorównujÄ…c ze sobÄ… różne formy zachowania badanego w rozmaitych sytuacjach, możemy okreÅ›lić kierunek jego zainteresowaÅ„, hierarchiÄ™ wartoÅ›ci (na czym mu przede wszystkim zależy), lÄ™ki i obawy, typowe dla niego sposoby zachowania siÄ™ w trudnych sytuacjach (Å‚atwa dezorganizacja, mechanizmy obronne, nawykowe reakcje nerwicowe itp.), siłę napÄ™du emocjonalnego, a nawet wysunąć pewne hipotezy co do sprawnoÅ›ci orientacji w otoczeniu i samoorientacji. ZestawiajÄ…c te typowe dla niego cechy z aktualnymi wÅ‚aÅ›ciwoÅ›ciami Å›rodowiska, możemy ocenić, w jakim stopniu jego zaburzenia sÄ… uwarunkowane trudnymi sytuacjami, w jakim zaÅ› pÅ‚ynÄ… z wad i defektów osobowoÅ›ci. Na przykÅ‚ad, inaczej trzeba traktować ucieczkÄ™ z domu u chÅ‚opca, który boi siÄ™ brutalnego ojca-pijaka, a inaczej u tego, który mimo dobrych warunków Å›rodowiskowych ucieka, bo nie chce chodzić do szkoÅ‚y albo woli szukać przygód na szerokim Å›wiecie. Należy jednak pamiÄ™tać o tym, że nieraz itrudne sytuacje, w których znajduje siÄ™ badany, zostaÅ‚y spowodowane przez niego samego, tzn. mogÄ… wiÄ…zać siÄ™ z zaburzeniami osobowoÅ›ci. PomiÄ™dzy jednostkÄ… a jej otoczeniem istnieje sprzężenie zwrotne: wadliwe zachowanie osobnika wywoÅ‚uje negatywnÄ… reakcjÄ™ ze strony otoczenia, tzn. trudnÄ…
sytuację, która znów z kolei może pogłębiać zaburzenia zachowania u badanego. Tak powstają nieraz konflikty dzieci z rodzicami, konflikty małżeńskie, tak usztywnia się i pogłębia negatywna postawa więźnia wobec funkcjonariusza itd.
Wszystkie te wnioski są oparte na analizie danych dotyczących samego badanego w jego środowisku, na porównywaniu różnych form jego zachowania w różnych sytuacjach, tzn. na porównaniach intraindywi-dualnych (wewnątrzosobniczych, por. Shaffer G. W. i Lazarus E. S., 1952, s. 66; Lewicki A., 1963, s. 78). Tym też zasadniczo różnią się metody kliniczne od metod testowych, w których ocenę opieramy również na porównaniu wyniku uzyskanego przez badanego ze skalą reprezentującą wyniki uzyskiwane przez dużą liczbę innych ludzi, tzn. na porównaniach interindywidualnych (międzyosobniczych). Zapewne psycholog analizujący różne typowe dla badanego formy zachowania w określonych sytuacjach, mimo woli dokonuje również porównań interindywidualnych, mianowicie, ze znanymi mu z życia i z doświadczenia klinicznego formami zachowania innych ludzi w analogicznych sytuacjach. Na tej podstawie pewne formy reagowania mogą mu się wydawać dziwaczne, przypominać typowe reakcje schizofreniczne czy nerwicowe itp. Takie przypuszczenia mogą nawet odegrać pewną rolę w dalszym badaniu, nasuwając określone hipotezy, jednakże sam materiał kliniczny nie zawiera żadnych danych umożliwiających dokonywanie porównań interindywidualnych.
Artykuł dotyczy następujących zagadnień:
- metody kliniczne
- metoda kliniczna
- metody psychologii klinicznej
- psychologia-kliniczna likala com 2-metody-kliniczne
- metody kliniczne psychologia
- metody kliniczne w praktyce diagnostycznej psychologa - obserwacja - różne rodzaje
- metody kliniczne w psychologii
- metody pracy psychologa klinicznego
- metody w psychologii klinicznej
- neuropsychologia kliniczna metody
- obserwacja towarzysząca przykład
- obserwacje psychologiczne przykłady
- przyklady obserwacji psychologicznej
- przykład obserwacji psychologicznej
- przykłady obserwacji psychologia kliniczna
- psychologia kliniczna dane
- kliniczne metody w psychologii
Inne tematy, które mogą cię zainteresować:
Zaburzenia aktywności i działań ruchowych.
Prawo Fechnera – siła wrażenia zmienia się wprost proporcjonalnie do logarytmu bodźca.
Chwiejność emocjonalna
Apatię należy wyraźnie odróżnić od stępienia uczuciowego.
Nastrój dysforyczny,
Zmysły – agendy mózgu
Często używane, a raczej nadużywane, słowo, depresja
Strach i lęk są emocjami, które bywają przeżywane przez ludzi w pełni zdrowych.
Afekty.
Chcesz dodać swoje ogłoszenie na Defipedii? Wyślij nam informacje wylistowane w sekcji Dodanie ogłoszenia.
June 11, 2010
·
Psychologia kliniczna
Opublikowano w: