7. Tolerancja na stress psychiczny
Rozważania zwiÄ…zane z reagowaniem na stress psychiczny uzupeÅ‚nimy jeszcze kilkoma uwagami na temat zależnoÅ›ci zachowania w stres-sie od cech osobowoÅ›ci. Wprawdzie dezorganizacja zachowania w stanach napiÄ™cia emocjonalnego jest przede wszystkim uwarunkowana sytuacyj-nie, niemniej jednak pewnÄ… rolÄ™ odgrywajÄ… tu również determinanty osobowoÅ›ciowe. Przede wszystkim zwraca uwagÄ™ to, że zachowanie różnych ludzi z niejednakowÄ… Å‚atwoÅ›ciÄ… ulega dezorganizacji w trudnych sytuacjach i że z niejednakowÄ… Å‚atwoÅ›ciÄ… wytrzymujÄ… oni napiÄ™cie emocjonalne wytwarzane przez te sytuacje. Dla okreÅ›lenia tej cechy w psychologii klinicznej stosuje siÄ™ zaczerpniÄ™te z medycyny pojÄ™cie “tolerancji”, czyli “odpornoÅ›ci”, i mówi siÄ™ o indywidualnej tolerancji na stress psychiczny.
S. Rosenzweig (1944, W: Hunt McV, I., s. 385), który pierwszy wysunÄ…Å‚ tÄ™ problematykÄ™, definiuje tolerancjÄ™ stressowÄ… jako “zdolność jednostki do wytrzymywania frustracji bez… uciekania siÄ™ do nieadekwatnych form reagowania”. Ponieważ autor ten rozumie “frustracjÄ™” bardzo szeroko, mianowicie jako stan wzmożonego napiÄ™cia, wywoÅ‚ywany również przez deprywacjÄ™ i różnego rodzaju zagrożenia, można uważać, że przytoczona definicja dotyczy w istocie tolerancji na stress psychiczny. Za miarÄ™ tak pojmowanej tolerancji można uważać “próg tolerancji”, tzn. najniższy stopieÅ„ obciążenia stressowego, przy którym zachowanie jednostki już ulega dezorganizacji8. Tak rozumiany próg tolerancji stresso-wej odpowiadaÅ‚by w krzywej Yerkesa-Dodsona punktowi leżącemu tuż
8 Wywody S. Rosenzweiga na ten temat zostaÅ‚y tu znacznie uproszczone. W istocie rzeczy wyróżnia on dwa progi tolerancji stressowej – górny i dolny. Próg górny okreÅ›la najwyższy poziom obciążenia, przy którym zachowanie osobnika jeszcze nie ulega dezorganizacji, próg dolny-najniższy poziom stressu, przy którym zaczyna on reagować adekwatnie. Stress niższy od progu dolnego wywoÅ‚uje reagowanie nieadekwatne wskutek zbyt sÅ‚abej motywacji, wyższy od progu górnego-reagowanie zdezorganizowane. PomiÄ™dzy oboma progami rozciÄ…ga siÄ™ strefa napięć umożliwiajÄ…cych adekwatne reagowanie. Definicja progu górnego zostaÅ‚a w tekÅ›cie nieco przeksztaÅ‚cona i dostosowana do definicji “progu bodźca”, znanej z psychofizyki.
68
poza punktem szczytowym, byÅ‚by to indywidualny “punkt zaÅ‚amania”, po którego przekroczeniu zachowanie zaczyna ulegać postÄ™pujÄ…cej de-terioracji.
ObserwujÄ…c, że w trudnych sytuacjach życiowych jeden osobnik Å‚atwo “traci gÅ‚owÄ™”, a drugi pozostaje zrównoważony, stwierdzamy raczej różnice w tolerancji na stressory, niż na sam stress psychiczny. Tolerancja na stressory, czyli zdolność zrównoważonego zachowania w sytuacjach^ “T) trudnych, nie jest tym samym,) co tolerancja na’stress. TolerancjÄ™ na stres-
“Å›ory wykazuje również osobnik emocjonalnie maÅ‚o pobudliwy, który w trudnej sytuacji dlatego zachowuje spokój, że siÄ™ niÄ… “nie przejmuje”. W tym jednak wypadku nie można mówić o wysokiej tolerancji na stress z tej prostej przyczyny, że napiÄ™cie emocjonalne u takiego osobnika nie osiÄ…ga wysokiego poziomu. Z tolerancjÄ… na stress mamy do czynienia tylko w tym wypadku, gdy mimo silnego podniecenia zachowanie osobnika nie ulega dezorganizacji. W badaniach nad tolerancjÄ… stressowÄ… musimy wiÄ™c brać pod uwagÄ™ nie obiektywnÄ…, trudnÄ… sytuacjÄ™, lecz wystÄ™pujÄ…cy w tej sytuacji poziom napiÄ™cia, który w laboratorium można mierzyć np. za pomocÄ… wskaźników somatycznych (reakcja skórno-galwa-niczna, zmiany tÄ™tna, oddechu itp.), samooceny badanego (introspekcyjna ocena stopnia zdenerwowania w skali kilkustopniowej) itd. Dopiero po stwierdzeniu, że z dwóch osób, u których wystÄ™puje równie wysoki poziom stressu, zachowanie jednej dezorganizuje siÄ™, a drugiej – nie, możemy mówić o wyższej tolerancji na stress u osobnika drugiego.
Psychologia kliniczna nie rozporzÄ…dza jeszcze badaniami nad indywi-
. dualnÄ… odpornoÅ›ciÄ… na stress, sam problem zostaÅ‚ postawiony dopiero niedawno. Można wiÄ™c co najwyżej wysuwać pewne hipotezy dotyczÄ…ce cech osobniczych, od których zależy stopieÅ„ tolerancji stressowej, jako wytyczne dla’prac badawczych z tej dziedziny. Przypuszczalnie* odporność na stress jest wyznaczona zarówno przez pewne fizjologiczne, wrodzone i nabyte cechy ukÅ‚adu nerwowego, jak i przez trening spoÅ‚eczny oraz doÅ›wiadczenia życiowe osobnika. W pierwszej grupie cech trzeba podkreÅ›lić siłę kory mózgowej w takim rozumieniu tego terminu, jakie nadaÅ‚ mu Pawłów. W badaniach nad nerwicami eksperymentalnymi stwierdzono, że sÅ‚aby typ ukÅ‚adu nerwowego znacznie Å‚atwiej ulega dezorganizacji w nerwicogennych sytuacjach laboratoryjnych, niż typ silny. SÅ‚aba kora reaguje na silniejsze bodźce nie pobudzeniem, lecz hamowaniem po-zakresowym, ochronnym, co stanowiÅ‚oby zasadniczy mechanizm dezorganizacji. Również i w klinice psychiatrycznej Å‚atwÄ… dezorganizacjÄ™, wystÄ™pujÄ…cÄ… np. u histeryków, wyjaÅ›nia Pawłów tym, że kora mózgowa osobników tego typu jest za sÅ‚aba, aby znieść silne Å‚adunki pobudzenia pÅ‚ynÄ…ce od oÅ›rodków podkorowych (por. Iwanow-SmoleÅ„ski, 1951, s. 170). Być może, podobnÄ… rolÄ™, jak wrodzona sÅ‚abość kory, mogÅ‚aby odegrać jej wtórna astenizacja, np. wskutek przewlekÅ‚ej choroby czy uszkodzenia oÅ›rodkowego ukÅ‚adu nerwowego.
Przypuszczalnie oprócz tego czynnika natury raczej fizjologicznej ważnÄ… rolÄ™ odgrywajÄ… również dotychczasowe doÅ›wiadczenia osobnika. S. Rosenzweig we wspomnianym artykule zwraca uwagÄ™ na to, że obniżona tolerancja stressowa może wiÄ…zać siÄ™ z niedostatecznym treningiem. Na przykÅ‚ad, dzieci rozpieszczone, chronione przez rodziców skrzÄ™tnie przed wszelkimi trudnoÅ›ciami, nie majÄ… okazji do wypracowania odpowiednich technik dawania sobie rady z przeszkodami i zagrożeniami, do cierpliwego znoszenia frustracji i dolegliwoÅ›ci życia codziennego, w rezultacie zaÅ› powstaje u nich niska tolerancja stressowa. Z drugiej strony jednak, czÄ™sty, silny stress, do którego dziecko nie potrafi siÄ™ przystosować, jak np. w wychowaniu zbyt surowym, niewyrozumiaÅ‚ym i brutalnym, doprowadza! do powstania lokalnych “stref” obniżonej tolerancji. Jest to bardzo skrótowe sformuÅ‚owanie, ale, być może, autor ma na myÅ›li to, że pod wpÅ‚ywem przykrych bodźców powstajÄ… emocjonalne odruchy warunkowe, np. lÄ™ki czy impulsywne reakcje gniewu, osobnik zaÅ› nie przyswaja sobie odpowiedniego adaptacyjnego dziaÅ‚ania. Tak wytwarzajÄ… siÄ™-wedÅ‚ug klasycznego doÅ›wiadczenia Watsona i Rayner (por. Ey-senck H. J., 19605, s. 28-37)-uwarunkowane reakcje strachu przed zwierzÄ™tami. Ponieważ emocjonalne odruchy warunkowe sÄ… zwykle dość szeroko zgeneralizowane, tworzy siÄ™ trwaÅ‚a emocjonalna postawa negatywna wobec pewnego zakresu przedmiotów i sytuacji, którÄ… wÅ‚aÅ›nie można okreÅ›lić jako “lokalnÄ… strefÄ™ obniżonej odpornoÅ›ci na stress”. Ma siÄ™ przez to na myÅ›li, że jeÅ›li nawet ogólna tolerancja stressowa takiego osobnika może być normalna, zetkniÄ™cie z danymi przedmiotami stale wytrÄ…ca go z równowagi, wywoÅ‚ujÄ…c u niego uwarunkowane reakcje emocjonalne.
Prawdopodobnie pewnÄ… rolÄ™ w determinacji stopnia tolerancji na stress odgrywa również poziom sprawnoÅ›ci umysÅ‚owej. Zgodnie z prawem Yer-kesa-Dodsona, dezorganizacja dziaÅ‚ania w stressie wystÄ™puje tyn/Å‚atwiej, im trudniejsze jest wykonywane dziaÅ‚anie, można wiÄ™c przypuszczać, iż w tych samych warunkach (tzn. przy” wykonywaniu takich samych zadaÅ„ i przy takim samym poziomie stressu) osobnik mniej sprawny umysÅ‚owo Å‚atwiej bÄ™dzie ulegaÅ‚ dezorganizacji, ponieważ napotka wiÄ™ksze trudnoÅ›ci w wykonywaniu dziaÅ‚ania.
Są to jednak tylko hipotezy i dopiero konkretne badania nad tolerancją stressowa pokażą, jak dalece są one słuszne i jakie jeszcze inne czynniki wchodzą tu w grę.
8. Psychologiczne i organiczne wyznaczniki defektów osobowości
W zakończeniu tego rozdziału zajmiemy się niektórymi zagadnieniami związanymi z defektami osobowości i płynącymi z nich predyspozycjami do zaburzeń zachowania. Pojęcie osobowości zostało- poprzednio odnie-
70
sione (por. s. 39) do trwaÅ‚ego, indywidualnego schematu, wedÅ‚ug którego przebiegajÄ… u danej jednostki procesy kierujÄ…ce zachowaniem. Wspomniano też o tym, że stabilizacja i indywidualizacja cech osobowoÅ›ci zależy zarówno od d’bÅ›wiadc zeÅ„ i a^Jnagromadzonego~przez~jednostkÄ™ w ciÄ…gu Jej dotychczasowych interakcji z otoćżeÅ„iem7″‘jaK~l~”od”staÅ‚ych” cech jej organizmu, a wiÄ™c również defekty osbbowbscÅ‚ mogÄ… za-‘ Å‚eżeć i od charakteru owych interakcji oraz wynikajÄ…cych stÄ…d braków doÅ›wiadczenia, i od różnych defektów organizmu. Rozpatrzmy trochÄ™ bliżej te zależnoÅ›ci.
DoÅ›wiadczenie można pojąć jako zespół zakodowanych i “wpisanych” w mózgu informacji na temat przedmiotów otoczenia i wÅ‚aÅ›ciwoÅ›ci samego osobnika, wartoÅ›ci przedmiotów, wÅ‚aÅ›ciwych sposobów postÄ™powania w poszczególnych sytuacjach itd. (por. s. 40). Stanowi ono pewnego rodzaju staÅ‚y program, wedÅ‚ug którego przebiega przetwarzanie pobieranych nowych informacji i-w konsekwencji-sposób, w jaki osobnik reguluje swoje stosunki z otoczeniem. Ilość i jakość posiadanego doÅ›wiadczenia jest u różnych osób różna i zależy od tego, w jakich warunkach kulturowych ktoÅ› urodziÅ‚ siÄ™ i rozwijaÅ‚, co stanowi losowÄ…, lepszÄ… lub gorszÄ… “szansÄ™ życiowÄ…”. Kulturowo wyżej stojÄ…ce Å›rodowisko produkuje bogatsze doÅ›wiadczenie, Å›rodowisko prymitywne – doÅ›wiadczenie prymitywne, szczupÅ‚y garnitur wartoÅ›ci i odpowiednio maÅ‚y zasób wiadomoÅ›ci. IstniejÄ… dane o pewnej liczbie dzieci, wychowywanych z różnych powo- . dów od najwczeÅ›niejszego dzieciÅ„stwa w izolacji (na strychach, w kurnikach, chiÄ™wiku itp., por. Ciarke A. D. B. i Ciarke A. N. (s. 26 – 36), które w chwili ich znalezienia, liczÄ…c 6-7 lat życia, miaÅ‚y poziom umysÅ‚owy idiotów. Inny przykÅ‚ad mogÄ… stanowić różnice umysÅ‚owe pomiÄ™dzy dziećmi pochodzÄ…cymi ze wsi odlegÅ‚ych od oÅ›rodków kultury a dziećmi mieszkajÄ…cymi w dużych miastach, stwierdzane w praktyce szkolnej przez nauczycieli. W szeregu wypadków Å›rodowisko, w którym żyje osobnik, posiada wadliwÄ… strukturÄ™ spoÅ‚ecznÄ…, a wtedy produkuje wadliwe doÅ›wiadczenie, zorganizowane wokół wartoÅ›ci sprzecznych z zasadami normalnego życia spoÅ‚ecznego. Dotyczy to nie tylko rodzin przestÄ™pczych, wychowujÄ…cych swe dzieci wedÅ‚ug zasad przestÄ™pczej moralnoÅ›ci, czy też córek prostytutek, wczeÅ›nie zaprawianych do tego “zawodu”. Jak wspomniano w poprzednich (paragraf ach, wadliwe doÅ›wiadczenie powstaje też pod wpÅ‚ywem silnego i dÅ‚ugotrwaÅ‚ego stressu, do którego osobnik adaptuje siÄ™ w sposób niezgodny z normami współżycia spoÅ‚ecznego (por. s. 65) lub maÅ‚o racjonalny z punktu widzenia skutecznej taktyki samoregula-tyjnej (np. nawykowe stosowanie mechanizmów obronnych). Sytuacje takie powstajÄ… przy błędach wychowawczych, popeÅ‚nianych przez rodziców wskutek nieÅ›wiadomoÅ›ci, wadliwych poglÄ…dów pedagogicznych, wybuchowego temperamentu itd. SÄ… również błędy wychowawcze, polegajÄ…ce na tym, że rodzice nie dajÄ… dziecku dostatecznych okazji do zebrania doÅ›wiadczenia. Tak jest np. przy wspominanym już poprzednio wychowaniu
rozpieszczajÄ…cym, gdy dziecko zaopatrywane bez wysiÅ‚ku ze swej strony we wszystko, czego zapragnie, i skrzÄ™tnie chronione przed wszelkimi przykroÅ›ciami, nie ma możnoÅ›ci zdobycia doÅ›wiadczenia w zakresie skutecznych technik zdobywania wartoÅ›ci dodatnich i obrony przed szkodami, w rezultacie zaÅ› nie umie sobie później dać rady w sytuacjach trudnych. Sprawy te sÄ… na ogół znane, czÄ™sto omawiane w literaturze (por. np. SpÅ‚onek H., 1965, s. 66-80; Lewicki A., 1957 i in.) i nie bÄ™dziemy siÄ™ tu dÅ‚użej nad nimi zatrzymywać. W ten sposób powstaÅ‚e defekty osobowoÅ›ci można uważać za uwarunkowane “psychologicznie”, zgodnie z przytoczonym poprzednio pojÄ™ciem “czynników psychologicznych” (por. s. 46).
Jeśli przyjmiemy, że osobnik jest fizycznie zdrowy i normalny, to jasne jest, że występujące u niego defekty osobowości należy przypisać przede wszystkim owym wpływom psychologicznym, sprawa jednak komplikuje się z chwilą, gdy stwierdza się u niego również pewne anomalie fizyczne, odchylenie od normy w zakresie anatomicznych i fizjologicznych właściwości mózgu, układu wydzielania wewnętrznego, a -także receptorów, narządów ruchu, i budowy ciała. W tych wypadkach powstaje problem, jaki jest udział w genezie defektów osobowości czynników środowiskowych, a jaki defektów fizycznych. Problem ten obecnie należy do najbardziej niejasnych w etiologii zaburzeń zachowania. Są poglądy, które główne znaczenie przypisują tu defektom fizycznym, i inne, podkreślające raczej szkodliwy wpływ środowiska (por. Davis D. R., 1957, s. 43). Kwestia ta ma dla psychologii klinicznej znaczenie podstawowe, od jej rozwiązania bowiem zależy możliwość udziału psychologa w korygowaniu zaburzeń zachowania. Jeśli predyspozycje do zaburzeń zachowania są wyznaczone głównie przez fizyczne defekty osobnika, możliwość oddziaływania na nie metodami psychologicznymi jest minimalna lub nawet żadna, wszelkie zabiegi psychoterapeutyczne, resocjalizacyjne, rehabilitacyjne itd. opierają się bowiem na założeniu, że badany Jest w mniej? szym lub większym stopniu podatny na działanie czynników psychologicznych.
Artykuł dotyczy następujących zagadnień:
- astenizacja
- astenizacja wikipedia
- wysoka tolerancja an frustracjÄ™
- tolerancja artykuł psychologiczny
- niski próg tolerancji na frustrację
- niska tolerancja na stres
- wysoki poziom frustracji na tolerancje
- dla współczynnika yule\a wyznaczonego dla cech mierzonych na skali nominalnej możemy zinterpretować
- Niska tolerancja frustracji – metody przeciwdziałania
- rosenzweig 1944 psycholog
- niski próg tolerancji stresu
- rosenzweig psychologia
- stress psychologiczny
- toleracja na stres a tolerancja na stressory lewicki
- tolerancja definicja z psychologii
- tolerancja na stres
- tolerancja na stres w pracy
- tolerancja w psychologii
- wysoki prog tolerancji
- wysoki wskaźnik tolerancji psychologii
- psychologia-kliniczna likala com 7-tolerancja-na-stress-psychiczny
- próg tolerancji
- organiczne uszkodzenia mózgu
- niski próg na frustrację
- niski próg frustracji
- niski poziom tolerancji na frustracjÄ™
- niska tolerancjÄ… frustracji
- napięcie emocjonalne dezorganizacja zachowania w sytuacjach trudnych
- Mała tolerancja na stres
- dezorganizacja w psychologii
- dezorganizacja stres
- badania nad samoocena a tolerancjÄ…
- astenizacja psychiczna
Inne tematy, które mogą cię zainteresować:
4 Jednym z częstych zabiegów neurochirurgicznych stosowanych w leczeniu padaczki jest usunięcie ogniska padaczkorodnego z kory mózgowej.
2. Pojęcie ogniskowego uszkodzenia mózgu. Ogólna charakterystyka zaburzeń czynności wyższych przy ogniskowym uszkodzeniu mózgu
ZADANIA PSYCHOLOGA W KLINICE OGNISKOWYCH USZKODZEŃ MÓZGU
Wskazania dla terapii behawioralnej (behavior therapy) są następujące:
UWAGI NA TBMAT PSYCHOTERAPII I REEDUKACJI
DZIECI EPILEPTYCZNE
4. Przyczyny skierowania dzieci do poradni psychologicznych
3. Zaburzenia w zachowaniu siÄ™ dzieci normalnych
2. Klasyfikacja
Chcesz dodać swoje ogłoszenie na Defipedii? Wyślij nam informacje wylistowane w sekcji Dodanie ogłoszenia.
June 10, 2010
·
Psychologia kliniczna
Opublikowano w: