GENEZA ZABURZEŃ ZACHOWANIA
l. Czynniki psychologiczne i organiczne w genezie zaburzeń zachowania
W rozdziale tym omówimy główne etiologiczne problemy psychologii. klinicznej. Z podrÄ™czników psychiatrii wiadomo, że dysfunkcje mechanizmu kierujÄ…cego zachowaniem powstajÄ… pod wpÅ‚ywem zmian chorobowych w tkankach mózgu, stanów zapalnych, zakażeÅ„, zatruć, wrzodów i guzów czy uszkodzeÅ„ mechanicznych; wiadomo też, że fizjologiczne funkcje zdrowego nawet mózgu mogÄ… ulec zaburzeniu czynnoÅ›ciowemu wskutek np. wadliwego przebiegu procesów metabolicznych, chorób ukÅ‚adu gruczołów dokrewnych itd. Czynniki te, istotne dla lekarza jako specjalisty interesujÄ…cego siÄ™ biologicznymi prawidÅ‚owoÅ›ciami rzÄ…dzÄ…cymi ludzkim organizmem, interesujÄ… psychologa o tyle, że musi on je brać pod uwagÄ™ przy etiologicznej analizie zaburzeÅ„ zachowania, jednak wÅ‚aÅ›ciwe jego problemy dotyczÄ… wpÅ‚ywu czynników, które można okreÅ›lić jako “psychologiczne”.
Przeciwstawienie czynników psychologicznych czynnikom organicznym wprowadzono w psychologii dla wyjaśnienia zaburzeń psychicznych występujących u osób organicznie zdrowych. Ponieważ w tych wypadkach stwierdzono w historiach choroby pacjentów silne wstrząsy emocjonalne, długotrwałe napięcia lękowe, ostre konflikty wewnętrzne itp., wysnuto stąd wniosek, że patologiczne stany psychiki mogą powstawać nie tylko pod wpływem uszkodzeń organicznych, ale też mogą być skutkiem określonych, szkodliwych procesów psychicznych. Przy introspek-cyjnej koncepcji procesów psychicznych równało się to twierdzeniu, że czynniki nieprzestrzenne, niematerialne mogą równie dobrze wywoływać patologiczne zaburzenia zachowania, jak i materialne czynniki uszkadzające mózg.
Sprawa skomplikowała się jeszcze z chwilą, gdy wzięto pod uwagę również różnorodne zaburzenia w pracy narządów wewnętrznych: serca, płuc, układu trawiennego czy moczowo-płciowego, pojawiające się mimo braku organicznych zmian w tych narządach i najwidoczniej związane również z przeżyciami emocjonalnymi. Schorzenia te nie są bynajmniej wymysłem pacjenta, ale faktycznymi zaburzeniami, które nawet w sze-
44
regu wypadków z czasem powodujÄ… zmiany organiczne w danym narzÄ…dzie, jak zawaÅ‚ serca, dusznica bolesna czy też owrzodzenia żołądka i dwunastnicy. WystÄ™powanie tych chorób “psychosomatycznych” pozwalaÅ‚o wnosić, że szkodliwe procesy psychiczne wywierajÄ… wpÅ‚yw nie tylko na samÄ… psychikÄ™, lecz również na materialnÄ… “somÄ™”. Dla wyjaÅ›nienia mechanizmu ich dziaÅ‚ania stworzono osobne teorie psychologiczne, jak freu-dowska koncepcja “konwersji” wypartych przeżyć w ich symboliczny wyraz somatyczny, czy też adierowska teoria “ucieczki w chorobÄ™”, pojmujÄ…ca psychosomatyczne zaburzenia jako mechanizm obronny, umożliwiajÄ…cy ochronÄ™ wygórowanego “ideaÅ‚u mocy życiowej” przed kompromitacjÄ…, jakÄ… grozi niepowodzenie przy rozwiÄ…zywaniu trudnych zadaÅ„ spoÅ‚ecznych.
Teorie te zyskaÅ‚y sobie wielu zwolenników, ponieważ pozwalaÅ‚y wyjaÅ›nić nieÅ‚atwe do zrozumienia zjawiska chorób psychicznych i somatycznych wystÄ™pujÄ…cych bez podÅ‚oża organicznego. PowstaÅ‚ nawet osobny kierunek “medycyny psychosomatycznej”, podkreÅ›lajÄ…cy wpÅ‚yw psychiki nie tylko na te “funkcjonalne”, ale również na autentyczne, organiczne choroby somatyczne. Niektórzy doszli na tej podstawie do wniosku, że – jak mówi amerykaÅ„ski psychosomatyk, Hutschnecker (1964)-“my sami wybieramy sobie chorobÄ™”, a “czÅ‚owiek umiera wtedy, kiedy chce umrzeć”, czyli, że i zdrowie i choroba w ostatecznej instancji zależą od psychiki czÅ‚owieka. “Brzmi to piÄ™knie, ale rozmija siÄ™ z prawdÄ…”-komentuje to stanowisko nie bez racji T. Kielanowski w przedmowie do polskiego przekÅ‚adu książki Hutschneckera (1964, s. 11).
WÅ›ród psychiatrów o nastawieniu biologicznym ta “metafizyka psychologiczna” wywoÅ‚aÅ‚a liczne sprzeciwy, toteż wyjaÅ›nieniom psychologicznym zaczÄ™to przeciwstawiać koncepcje tÅ‚umaczÄ…ce zaburzenia “psychogenne” w terminach fizjologicznych. SzczególnÄ… rolÄ™ odegraÅ‚y tu badania Pawiowa, któremu udaÅ‚o siÄ™ w laboratorium wytworzyć u zwierzÄ…t modele nerwic za pomocÄ… oddziaÅ‚ywania sytuacjami eksperymentalnymi, takimi jak trudne różnicowanie, przeróbka stereotypu dynamicznego itd. Pawłów pokazaÅ‚, że powstajÄ…ce w tych warunkach przewlekÅ‚e zaburzenia zachowania można wyjaÅ›nić w terminach fizjologii wyższej czynnoÅ›ci nerwowej jako rezultat zderzenia procesów pobudzenia z procesami hamowania, a tym samym stworzyÅ‚ fizjologicznÄ… teoriÄ™ zaburzeÅ„ “psychogennych”, konkurencyjnÄ… w stosunku do wspomnianych poprzednio wyjaÅ›nieÅ„ psychologicznych. Do badaÅ„ pawÅ‚owowskich nawiÄ…zaÅ‚y eksperymenty szkoÅ‚y Bykowa, które wykazaÅ‚y, jak w Å›wietle teorii odruchowo–warunkowej można wyjaÅ›nić powstawanie zaburzeÅ„ “psychosomatycznych”. W Polsce koncepcje odruchowo-warunkowe doszÅ‚y w psychiatrii do gÅ‚osu mniej wiÄ™cej w tym samym okresie, kiedy toczyÅ‚a siÄ™ dyskusja nad psychologiÄ… jako naukÄ… (por. rozdziaÅ‚ I, s. 12) i podobnie jak w psychologii przybieraÅ‚y nieraz postać skrajnÄ… aż do propozycji caÅ‚kowitego sfizjologizowania psychiatrii, z wykluczeniem wyjaÅ›nieÅ„ psychologicz-
45
nych. ByÅ‚o to poniekÄ…d zrozumiaÅ‚e i ze wzglÄ™du na biologiczne preferencje psychiatrów, i ze wzglÄ™du na spekulacyjny, fantastyczny charakter teorii psychoanalitycznych, wyrywajÄ…cych rzekomo niematerialnÄ… “psyche” z materialnego kontekstu organizmu.
Problem wpÅ‚ywu czynników psychologicznych nie zostaÅ‚ jednak rozwiÄ…zany i powróciÅ‚ znów w zwiÄ…zku z nowÄ…, monistycznÄ… teoriÄ… psychiki, która zaczęła siÄ™ ksztaÅ‚tować w tym wÅ‚aÅ›nie okresie. WedÅ‚ug tej teorii procesów psychicznych nie można utożsamiać z subiektywnymi ,,przeżyciami”, “psychiczność” jest bowiem pewnÄ… obiektywnÄ… cechÄ… czy aspektem procesów nerwowych przebiegajÄ…cych w mózgu. Sama idea zasadniczo pochodziÅ‚a również od Pawiowa (por. LewÅ‚cki A., 1960, s. 62-63) i byÅ‚a później rozmaicie rozwijana. PewnÄ… jej odmianÄ™ stanowi przedstawiona w poprzednim rozdziale koncepcja psychiki sformuÅ‚owana w terminach teorii informacji. Wydaje siÄ™, że pozwala ona przedstawić rozgraniczenie “czynników psychologicznych” i “organicznych” w patogenezie zaburzeÅ„ zachowania w sposób bardziej zgodny z zasadami myÅ›lenia przyrodniczego, niż teorie psychoanalityczne, a równoczeÅ›nie umożliwia uwzglÄ™dnienie wszystkich faktów i obserwacji, na których opieraÅ‚y siÄ™ koncepcje dawniejsze.
Jeżeli “psychiczność” bÄ™dzie siÄ™ rozumieć jako pewien aspekt procesów nerwowych zwiÄ…zany z treÅ›ciÄ… przewodzonych informacji, to “czynniki psychologiczne” warunkujÄ…ce zachowanie należaÅ‚oby w konsekwencji utożsamić z sytuacjami stanowiÄ…cymi źródÅ‚o informacji, przy czym – zgodnie z pojÄ™ciem sytuacji przedstawionym poprzednio (por. s. 35) – byÅ‚yby to sytuacje zarówno zewnÄ™trzne, Å›rodowiskowe, jak i wewnÄ™trzne. Psychogeneza zaburzeÅ„ zachowania sprowadzaÅ‚aby siÄ™ wówczas do wywoÅ‚ywania zaburzeÅ„ przez bodźce, które dziaÅ‚ajÄ…c w drodze “psychologicznej”, poprzez ekstero- i interoreceptory przesyÅ‚ajÄ… do oÅ›rodków mózgowych informacje o tym, co siÄ™ dzieje w zewnÄ™trznym i wewnÄ™trznym Å›rodowisku osobnika. Zadanie badawcze polega na okreÅ›leniu, jakie to sÄ… sytuacje i jakie informacje oraz w jaki sposób zakłócajÄ… one funkcjonowanie mechanizmu kierujÄ…cego zachowaniem.
Aby tak rozumianym czynnikom psychologicznym przeciwstawić czynniki organiczne, należaÅ‚oby wziąć pod uwagÄ™ wszystkie te defekty i schorzenia organizmu, które zakłócajÄ… proces przewodzenia informacji bezpoÅ›rednio, w drodze “fizjologicznej”. MusielibyÅ›my wówczas wyjść poza tradycyjne pojmowanie organiki jako “grubego uszkodzenia tkanki mózgowej” (Bilikiewicz T., 1957, s. 362). Uszkodzenie struktury mózgu musi niewÄ…tpliwie obniżać sprawność kodowania i przewodzenia informacji, ale podobny wpÅ‚yw bÄ™dÄ… wywierać również schorzenia somatyczne, które odchylajÄ… od normy fizjologicznÄ… czynność zdrowego mózgu, np. poprzez ukÅ‚ad krwionoÅ›ny (zaburzenia metaboliczne, dowóz substancji toksycznych, niedobór czy nadmiar pewnych hormonów wskutek schorzeÅ„ ukÅ‚adu gruczołów dokrewnych itd.). Zaburzenia takie zalicza siÄ™
46
w psychiatrii do “czynnoÅ›ciowych” (Bilikiewicz T., 1957, s. 229), niemniej i one wchodzÄ… w zakres szerokiego rozumienia “organogenezy” jako przeciwstawienia “psychogenezy”.
(/ Etiologiczna problematyka psychologii klinicznej wiąże siÄ™ z badaniem, jaki wpÅ‚yw na powstawanie zaburzeÅ„ zachowania majÄ… sytuacje zewnÄ™trzne oraz wewnÄ™trzne, jak np. przewlekÅ‚e stany gÅ‚odu i pragnienia czy też bóle i dolegliwoÅ›ci chorobowe. Nie znaczy to, że psychologia kliniczna ogranicza siÄ™ do badania psychogennych zaburzeÅ„ u ludzi organicznie zdrowych, zgodnie np. z sugestiÄ… Eysencka (1960, s. 3). Autor ten, rozgraniczajÄ…c zaburzenia, którymi zajmuje siÄ™ psychiatra, na “medyczne”, czyli uwarunkowane organicznie, i “behavioralne”, powstajÄ…ce u ludzi organicznie zdrowych przez uczenie siÄ™ wadliwych nawyków6, jest zdania, że tylko te drugie stanowiÄ… wÅ‚aÅ›ciwy przedmiot badaÅ„ dla psychologa. Przy takim postawieniu sprawy nie bierze siÄ™ jednak pod uwagÄ™ licznych, prowadzonych obecnie badaÅ„ psychologicznych nad deficytem umysÅ‚owym u organików, które wchodzÄ… w skÅ‚ad coraz lepiej rozwijajÄ…cej siÄ™ neuropsychologii. Czynniki organiczne, zaburzajÄ…c fizjologiczny mechanizm kodowania i przewodzenia informacji, w różnym stopniu ograniczajÄ… zdolność do kierowania siÄ™ informacjami w zachowaniu, a zbadanie natury i wielkoÅ›ci tego ograniczenia przy różnych rodzajach defektów organicznych stanowi jeden z ważnych problemów psychologii klinicznej. Ponieważ zaÅ› ograniczenie zdolnoÅ›ci samoregulacyj-nej nie oznacza caÅ‚kowitego jej zniesienia, można przypuszczać, że również organik jest zdolny, w mniejszym lub wiÄ™kszym stopniu, do poprawnej regulacji swych stosunków z otoczeniem, a badania z tego zakresu powinny dać psychologowi teoretycznÄ… podstawÄ™ do racjonalnej dziaÅ‚alnoÅ›ci rehabilitacyjnej.
Artykuł dotyczy następujących zagadnień:
- geneza zaburzeń zachowania
- chlewiński z stereotypy: struktura funkcje geneza analiza interdyscyplinarna // stereotypy uprzedzenia – warszawa: inst psychologii polskiej an 1992
- psychogeneza zaburzeń zachowania
- źródła zaburzeń w koncepcjach psychologicznych
- badanie psychologiczne organika
- organik człowiek
- psychologiczne badanie organiki
- terapie zaburzeń zachowania psychologia kliniczna
- badanie psychologiczne - organika
- wpływ środowiska na powstawanie zaburzeń zachowania
- geneza psychologia kliniczna
- etiologia zaburzeń zachowania
- zaburzenia zachowania przyczyny biologiczne
- zaburzenia zachowania przyczyny
- zaburzenia zachowania pod wpływem
- zaburzenia zachowania etiologia
- zaburzenia zachowania czynniki
- psychologia zachowania pomocowe przy wypadkach
- zaborzenia zacgowania etiologia
- wpływ środowiska na zaburzenia zachowania
- wpływ środowiska na powstawanie zaburzeń w zachowaniu
- wpływ środowiska na genezę i przebieg zaburzeń zachowania
- zaburzenia zachowania psychologia kliniczna
- teorie powstawanie zaburzeń
- teoria zaburzeń zachowań
- teoria organiczna zachowania trudne
- biologiczne uwarunkowania zaburzen zachowania
- psychologia kliniczna mechanizmy formuly struktura zaburzen
- organika schorzenie
- organika badanie psychologiczne
- organika
- organik psychologia
- główne kierunki psychologii powstawanie zaburzeń zachowania
- geneza zaburzenia zachowania
- badanie psychologiczne organiki
- geneza psychologii klinicznej
- czynniki psychogenne w genezie zaburzeń
- czynniki biologiczne zaburzeń zachowania
- biologiczne przyczyny zaburzeń zachowania
Inne tematy, które mogą cię zainteresować:
sowanym otępieniem terapia behawioralna:
reakcja dysocjacyjna-syn, reakcji histerycznej. Sól sałata słowna, fzazozruriw:
paranoja, pwmoia, syn, obłęd: przewlekła psychoza cechująca się usystematyzowanymi urojeniami i innymi objawami psychopatologicznymi (np. zaburzeniami afektu, złudami pamięciowymi, monoideizmem itd. )przy nienaruszonej strukturze osobowości. psychiatria wojskowa, p. wojenna:
niepoczytalność: niemożnosć przypisywania sprawcy czynu zabronionego przez ustawę karną jako czynu zawinionego. objaw, lustra:
libido: termin wprowadzony przezmutyzm,
ewuresis noc Ryzjofobia: jedna z postaci fobii oznaczających lęk przed zachorowaniem na gruźlicę.
baturismus s jąkanie s bulbuties. W schizofrenii występuje często łącznie z--autyzmem.
Słownik terminologiczny. zespół anankastyczny.
Chcesz dodać swoje ogłoszenie na Defipedii? Wyślij nam informacje wylistowane w sekcji Dodanie ogłoszenia.
June 7, 2010
·
Psychologia kliniczna
Opublikowano w: