PSYCHOLOGIA KLINICZNA W ZARYSIE – Psychologia kliniczna

PSYCHOLOGIA KLINICZNA W ZARYSIE

CO TO JEST PSYCHOLOGIA KLINICZNA?
l. Historia psychologii klinicznej w Polsce
Zainteresowania psychologów dla zagadnień klinicznych są dość świeże. Jeszcze w drugiej połowie XIX w. Charcot w swych wykładach z psychiatrii skarżył się, że ówczesna psychologia niewiele może pomóc w klinice i domagał się stworzenia koncepcji psychologicznych uwzględniających patologię (Freeman L., Smali M., 1960, s. 51). Pierwszą taką koncepcję stworzył uczeń Charcota, Z. Freud, zapoczątkowując tym kierunek teorii i badań psychologicznych mających na celu głównie pomoc psychiatrom w ich pracy klinicznej (Adier A., Kretschmer E. i in.). Za drugie źródło psychologii klinicznej można uważać próby zastosowania eksperymentalnych metod psychologicznych do rozwiązania problematyki patopsychologicznęj, reprezentowane w Niemczech przez E. Kraepelina, a w Rosji przez prace laboratoriów psychologicznych zakładanych przy szpitalach psychiatrycznych przez Bechterewa i Korsakowa. I wreszcie, jako trzecie źródło trzeba wymienić początki reedukacji dzieci umysłowo upośledzonych (Esquirol, Itard, Seguin) czy też dzieci głuchych i asocjal-nych (Lightner Witmer). Idee reedukacyjne rozszerzały się coraz bardziej obejmując dzieci i młodzież sprawiające trudności wychowawcze (me-dyczno-pedagogiczna klinika w Berlinie, a potem poradnie typu adierow-skiego), rehabilitację inwalidów, więziennictwo itd. Przypomnimy również o ruchu higieny psychicznej, zapoczątkowanym w Stanach Zjednoczonych przez Cliftona Beersa (1908), z uwagi na to, że w poradniach higieny psychicznej doszło po raz pierwszy do współpracy psychologów z lekarzami w dziedzinie czysto praktycznej. Rozwój metod testowych, które od pierwszej skali inteligencji stworzonej przez Bineta i Simona zaczęły mnożyć się w nieprawdopodobny sposób, dostarczył psychologom zajmującym się praktyką kliniczną konkretnych narzędzi diagnostycznych, co na długi czas zaważyło na ich stylu pracy.
W Polsce psychologiczne tradycje kliniczne reprezentują najwyraźniej J. Ochorowicz, S. Błachowski i E. Abramowski. Ochorowicz był pierwszym naszym psychologiem, który aktywnie zajmował się problematyką kliniczną, autorem książki Psychologia i medycyna (1916) oraz jed-
10
nym z zaÅ‚ożycieli Sekcji Psychologii przy Towarzystwie Lekarzy i Przyrodników (1891). ProblematykÄ… nerwic i histerii zajmowaÅ‚ siÄ™ żywo E. Abramowski, a jego eksperymentalne badania nad podÅ›wiadomoÅ›ciÄ…, oparte na swoistej, odrÄ™bnej od freudowskiej koncepcji teoretycznej, do dziÅ› jeszcze nie straciÅ‚y swego znaczenia (Lewicki A., 1950, s. 25). Możliwość praktycznego zastosowania eksperymentalnych metod psychologicznych do diagnostyki psychiatrycznej zademonstrowaÅ‚ bardzo przekonywajÄ…co S. BÅ‚achowski w przeprowadzonych wspólnie z psychiatrÄ… S. Bo-rowieckim badaniach nad “wizjami” religijnymi, jakie wystÄ…piÅ‚y w tzw. epidemii psychicznej w SÅ‚upi koÅ‚o Poznania (BÅ‚achowski S., 1928). BÅ‚achowski interesowaÅ‚ siÄ™ również teoretycznymi zagadnieniami klinicznymi, o czym Å›wiadczÄ… jego prace, np. o omamach (1938), w tym też kierunku szÅ‚a w znacznej mierze jego dziaÅ‚alność dydaktyczna, kÅ‚adÄ…c na Uniwersytecie PoznaÅ„skim podwaliny pod przyszÅ‚y rozwój psychologii klinicznej jako odrÄ™bnej dyscypliny psychologicznej (por. Lewicki A., 1963, s. 30-39).
Szersze włączenie siÄ™ polskich psychologów w praktykÄ™ klinicznÄ… dokonaÅ‚o siÄ™ w obrÄ™bie Instytutu Higieny Psychicznej zaÅ‚ożonego w 1932 r. przez K. DÄ…browskiego (DÄ…browski K., 1962, s. 24). Szczególnie intensywny rozwój Instytutu przypadÅ‚ na pierwsze lata po II wojnie Å›wiatowej. W szeregu jego filii i oddziałów rozsianych po caÅ‚ym kraju powstaÅ‚y zorganizowane na wzór amerykaÅ„ski poradnie, w których pracowali zarówno psychiatrzy, jak i psychologowie. Instytut urzÄ…dzaÅ‚ doroczne zjazdy naukowe, prowadziÅ‚ prace nad testami (adaptacja skali Wechsiera, testy projekcyjne itd.), wydawaÅ‚ kwartalnik “Zdrowie Psychiczne”, w którym publikowali swe prace również psychologowie. Dla przygotowania kadry psychohigienistów zostaÅ‚a zaÅ‚ożona Wyższa SzkoÅ‚a Higieny Psychicznej, szkolÄ…ca studentów w podstawach psychiatrii i w stosowaniu metod psy-chodiagnostycznych.
Patrząc retrospektywnie na działalność Instytutu Higieny Psychicznej można zauważyć w pracy psychologów Instytutu pewien poważny mankament: zasadniczym zadaniem psychologa było tu stosowanie metod testowych. Ze względu jednak na brak psychologicznej teorii umożliwiającej interpretację i syntezę ich wyników w postaci diagnozy psychologicznej, psycholog musiał bądź to ograniczać się do roli laboranta, który tylko technicznie przeprowadza badania pomocnicze dla diagnozy psychiatrycznej, bądź też sam stawiał diagnozy psychiatryczne, wkraczając tym w kompetencje lekarza-psychiatry. Szczególnie wyraźnie brak teorii psychologicznej dawał się odczuwać w programach Waszej Szkoły Higieny Psychicznej; łączyły one elementy psychiatrii z praktyczną umiejętnością stosowania standaryzowanych metod psychodiagnostycznych, nie dając swym absolwentom teoretycznego przygotowania psychologicznego, z tego też powodu nieraz były przedmiotem ostrej krytyki ze strony psychologów wykładających na uniwersytetach (np. prof. S. Baleya).

Braki w pracy psychologów Instytutu byÅ‚y niewÄ…tpliwie uwarunkowane ich niewystarczajÄ…cym przygotowaniem fachowym, to zaÅ› znów wiÄ…zaÅ‚o siÄ™ z ówczesnym stanem psychologii jako nauki. Wiadomo, że w okresie miÄ™dzywojennym i w pierwszych latach po wojnie nie byÅ‚o w Polsce osobnego studium psychologii- Na uniwersytetach psychologia stanowiÅ‚a tylko jednÄ… z kilku specjalizacji w obrÄ™bie magisterium z nauk filozoficznych, można też byÅ‚o uzyskiwać specjalizacjÄ™ z psychologii wychowawczej w obrÄ™bie magisterium z pedagogiki. Psychologia jako nauka staÅ‚a u nas w tym czasie na pozycjach zapoczÄ…tkowanych jeszcze przez Fechnera, Wundta i Twardowskiego, tzn. mimo przemian, jakie zachodziÅ‚y w psychologii Å›wiatowej, byÅ‚a nadal oparta na teorii introspekcyj-nej, a metoda introspekcyjna uchodziÅ‚a za podstawowÄ… metodÄ™ badania psychologicznego. Psychologia introspekcyjna nie mogÅ‚a jednak dostarczyć podstaw teoretycznych dla praktycznej dziaÅ‚alnoÅ›ci psychologów klinicznych. W klinice mamy do czynienia przede wszystkim z zaburzeniami zachowania, a teoria psychologiczna potrzebna dla ich wyjaÅ›nienia musi brać pod uwagÄ™ nie “przeżycia” oderwane od organizmu i nie wiadomo jak wpÅ‚ywajÄ…ce na jego funkcje (stary problem psychofizyczny!), .lecz procesy kierujÄ…ce zachowaniem, Å›ciÅ›le powiÄ…zane z fizjologicznymi czynnoÅ›ciami organizmu i dajÄ…ce siÄ™ poznawać w sposób obiektywny, niezależnie od tego, co badany potrafi sam powiedzieć na ich temat.
Toteż dla rozwoju psychologii klinicznej niezwykle ważny byÅ‚ fakt, że okoÅ‚o 1950 roku rozwinęła siÄ™ u nas szeroka i gwaÅ‚towna dyskusja na temat psychologii jako nauki. Psychologia introspekcyjna zostaÅ‚a wówczas poddana ostrej krytyce z punktu widzenia z jednej strony-teorii odzwierciedlania, z drugiej – koncepcji pawÅ‚owowskich. Pod obstrzaÅ‚em krytyki znalazÅ‚y siÄ™ również psychologiczne metody badaÅ„, głównie metoda introspekcji oraz metoda testów (Tomaszewski T., 1952). Praktycznym rezultatem tej dyskusji byÅ‚o zamkniÄ™cie poradni psychologicznych i psychohigienicznych, a utworzenie w miejsce poradni Instytutu oraz przychodni zdrowia psychicznego, w których psychologom zabroniono prowadzenia badaÅ„ testowych i odebrano im nawet prawo do posÅ‚ugiwania siÄ™ tytuÅ‚em psychologa, zastÄ™pujÄ…c go nazwÄ… “asystenta psychiatrycznego”. Praktycznie byÅ‚a to niewÄ…tpliwie strata, jednakże dla teorii i. metodologii polskiej psychologii ta wielka dyskusja przyniosÅ‚a również .niewÄ…tpliwe zyski. ZwrócÄ™ tu tylko uwagÄ™ na jeden moment, mianowicie, na przedyskutowanie podstawowych zagadnieÅ„ psychologicznych w zwiÄ…zku z teoriÄ… i badaniami Pawiowa. AbstrahujÄ…c od izolowanych gÅ‚osów nadmiernie zapalonych “pawÅ‚owistów”, którzy, opierajÄ…c siÄ™ na niedostatecznej znajomoÅ›ci prac Pawiowa i wysuwajÄ…c logicznie pÅ‚ytkie argumenty, domagali siÄ™ wrÄ™cz likwidacji psychologii jako nauki i zastÄ…pienia jej fizjologiÄ… wyższej czynnoÅ›ci nerwowej, trzeba stwierdzić, że •- jak to wówczas nazywano – “pawÅ‚owizow-ainie” pozwoliÅ‚o dopiero: naszej psychologii włączyć siÄ™ w nurt wielkich przemian, jakie od dawnÄ…
12
zachodziÅ‚y w psychologii Å›wiatowej. Pawłów wysunÄ…Å‚ nowy, a dla psychologii praktycznej wrÄ™cz podstawowy problem wewnÄ™trznych mechanizmów kierujÄ…cych zachowaniem i ukazaÅ‚ obiektywne metody ich badania. Niemal równoczeÅ›nie ten sam problem zostaÅ‚ postawiony w Stanach Zjednoczonych przez Thorndike’a, a potem podjÄ™ty – zresztÄ… z dużym uproszczeniem – przez Watsona i behavioryzm. DaÅ‚o to poczÄ…tek obiektywnej psychologii zachowania, zarówno w swych koncepcjach teoretycznych, ijak i metodologicznych caÅ‚kowicie odmiennej od introspekcyjnej psychologii przeżyć. W Polsce dyskusja teoretyczna oparta na ogólnych zaÅ‚ożeniach materializmu dialektycznego doprowadziÅ‚a do powstania koncepcji samoregulacji psychicznej, akcentujÄ…cej spoÅ‚eczny charakter mechanizmów regulujÄ…cych zachowanie czÅ‚owieka, a równoczeÅ›nie uwzglÄ™dniajÄ…cej również szereg wartoÅ›ciowych zdobyczy dawnej psychologii (Tomaszewski T., 1963; Lewicki A., 1960; Reykowski J., 1964; Obuchow-ski K., 1966 i in.).
Na podkreślenie zasługuje też fakt, że równocześnie z tymi dyskusjami, jeszcze w 1950 roku, wprowadzono reformę uniwersyteckich studiów psychologicznych. Stworzono oddzielne studium i magisterium z psychologii, z mocną podbudową przyrodniczą, obejmujące oprócz teoretycznych przedmiotów zawodowych-60 godzin rocznie wykładu z psychiatrii i neurologii oraz 120 godzin ćwiczeń z metod badania osobowości. .W roku 1963 program ten został uzupełniony przez wprowadzenie od IV roku studiów specjalizacji, w tym dwóch kierunków specjalizacyjnych, z psychologii klinicznej dorosłych i z psychologii kliniczno-wychowaw-czej. Specjalizacja objęła 60 godzin wykładów kursowych, 60 godzin ćwiczeń, 90 godzin ćwiczeń terenowych (stażów) w instytucjach zatrudniających psychologów klinicznych (nie licząc dwóch miesięcznych praktyk wakacyjnych), wykłady monograficzne i specjalistyczne seminaria dyplomowe. W ten sposób została stworzona baza dla dalszego rozwoju psychologii jako nauki i dla kształcenia przyszłych psychologów klinicznych.
Praktyczne problemy psychologii zostaÅ‚y poddane ponownej dyskusji w 1956 roku. ZwoÅ‚ana wówczas Krajowa Narada Psychologów ujawniÅ‚a, że liczba psychologów klinicznych pracujÄ…cych w różnych dziaÅ‚ach SÅ‚użby Zdrowia nie tylko nie zmalaÅ‚a, ale wzrosÅ‚a do blisko 200 osób. Psychologowie ci, wbrew przepisom regulaminu okreÅ›lajÄ…cego funkcje “asystentów psychiatrycznych”, przeważnie nie ograniczali siÄ™ do tej roli, ale nadal brali udziaÅ‚-i to w porozumieniu i współpracy z lekarzami- w badaniach pacjentów, stosujÄ…c szeroko rozbudowanÄ… metodÄ™ obserwacji, wywiadu i rozmowy oraz wprowadzajÄ…c do praktyki metody od-ruchowo-warunkowe i niestandaryzowane metody psychologii eksperymentalnej. ByÅ‚o to poczÄ…tkiem rozwoju nietestowych metod klinicznych i przekreÅ›liÅ‚o pojmowanie psychologa klinicznego jako testologa. Zarazem zarysowaÅ‚a siÄ™ koncepcja; swoistej, różnej od lekarskiej, diagnozy psychologicznej, polegajÄ…cej nie na klasyfikowaniu pacjenta do okreÅ›lo-
13

nej grupy nozologicznej, lecz na opisie i psychologicznym wyjaÅ›nieniu zaburzeÅ„. OkazaÅ‚o siÄ™ też, że psychologowie kliniczni zdoÅ‚ali w tych “latach pogardy” wytworzyć wyraźne poczucie swej specyfiki i odrÄ™bnoÅ›ci zawodowej. WyraziÅ‚o siÄ™ to m. in. w zorganizowaniu już w dwa lata później przez Komitet Psychologii Stosowanej Polskiego Towarzystwa Psychologicznego oddzielnej Konferencji Psychologów Klinicznych.
Od tego czasu datuje siÄ™ szybki rozwój psychologii klinicznej w naszym kraju. Praktycznre psychologowie kliniczni włączajÄ… siÄ™ do pracy w coraz to nowych dziaÅ‚ach SÅ‚użby Zdrowia, jak: kliniki i szpitale pediatryczne, neurologiczne i neurochirurgiczne, placówki ortopedyczne i zakÅ‚ady rehabilitacji inwalidów, prewentoria przeciwgruźlicze itd. Od 1956 roku wiÄ™ziennictwo nasze, zgodnie z zawartÄ… w socjalistycznej polityce penitencjarnej ideÄ… resocjalizowania przestÄ™pców, zaczyna zatrudniać psychologów w wiÄ™zieniach, apelujÄ…c jednoczeÅ›nie do katedr psychologu, pedagogiki i socjologu o dostarczenie naukowych podstaw do racjonalnej reedukacji więźniów. UrzÄ…dza siÄ™ kursy doksztaÅ‚cajÄ…ce dla psychologów klinicznych, na seminariach organizowanych przez PracowniÄ™ Psycho-metrycznÄ… PAN dyskutuje siÄ™ problemy zwiÄ…zane z badaniem testowym. ‘Przy wielu oddziaÅ‚ach Polskiego Towarzystwa Psychologicznego powstajÄ… oddzielne sekcje psychologii klinicznej-
Teoretyczny rozwój psychologii klinicznej wiąże się z powstaniem oddzielnej Katedry Psychologii Klinicznej przy Uniwersytecie Poznańskim oraz uniwersyteckich zakładów psychologii klinicznej przy Uniwersytecie Warszawskim i przy Uniwersytecie Jagiellońskim. W instytucjach tych, oprócz szkolenia przyszłych psychologów klinicznych, prowadzi się badania mające dostarczyć naukowych podstaw dla praktyki klinicznej, badania metodologiczne oraz dąży się do stworzenia teorii psychologii klinicznej dostosowanej do warunków polskich i wytyczającej problematykę dalszych badań z tej dziedziny. Sprawy te były przedmiotem obrad II Konferencji Psychologów Klinicznych (Warszawa 1962 r.), na której oprócz problemów teoretycznych przedstawiono również spory dorobek badawczy oraz wysunięto projekt zawodowej specjalizacji dla pracujących już zawodowo psychologów klinicznych (Obuchowski K., 1963).
W chwili obecnej psychologowie kliniczni są w Polsce najlepiej zorganizowaną i najliczniejszą grupą zawodową. Zrzeszeni w Polskim Towarzystwie Psychologicznym posiadają własne sekcje specjalistyczne, zorganizowane przy miejscowych oddziałach Towarzystwa, wielu z nich jest członkami Towarzystwa Lekarskiego, szczególnie Sekcji Psychoterapii, nawiązują kontakty z psychologami zagranicznymi (Czechosłowacja). Podstawowe przygotowanie ogólne i zawodowe zdobywają w pięcioletnim studium na trzech uniwersytetach: w Warszawie, Krakowie i Poznaniu;
organizowane jest również dwuletnie studium podyplomowe 1.
* Dokładniejsze omówienie dziejów polskiej psychologii klinicznej w okresie dwudziestolecia Polski Ludowej przedstawił K. Obuchowski (1965, s. 114).

Artykuł dotyczy następujących zagadnień:

  • zrodla psychologii klinicznej
  • psychologia kliniczna w zarysie
  • janusz reykowski eksperymentalna psychologia emocji
  • 1 psychologia kliniczna wykÅ‚ady
  • zródÅ‚a psychologi klinicznej
  • zgadywanie … - podejÅ›cie przy wybieraniu prawidÅ‚owych w pytaniach testowych opierajÄ…ce siÄ™ na znajomoÅ›ci mechanizmów psychologicznych którym podlegajÄ… autorzy zadaÅ„ testowych
  • psychologiÄ™ o specjalizacji klinicznej
  • psychologia kliniczna w polsce
  • psychologia kliniczna dzieci i mÅ‚odzieży zródÅ‚a
  • psycholog w polsce
  • 1 czym zajmuje siÄ™ psychologia jako nauka
  • metoda monograficzna
  • metody diagnostyczne higieny psychicznej
  • higiena psychiczna metody diagnostyczne
  • 3 zródÅ‚a psychologi klinicznej
  • 3 zródÅ‚a psychologii klinicznej
  • zaÅ‚ożyciele psychologii klinicznej w polsce
  • w Polsce ruch higieny psychicznej rozwinÄ…Å‚ siÄ™
  • test psychologiczny Baleya
  • test prof s baleya
  • sekcja psychologii towarzystwo lekarskie – j ochorowicz 1891
  • s bÅ‚achowski
  • ruch higieny psychicznej rozwój w polsce
  • rozwoj psychologii klinicznej
  • reykowski-introspekcja
  • psychologii klinicznej w zarysie
  • blachowski kliniczna
  • psychologia kliniczna w polsce zaÅ‚ożyciel
  • historia psychologii klinicznej w polsce
  • jak napisać pracÄ™ dyplomowÄ… z psychologii klinicznej
  • psycholog kliniczny w polsce
  • psycholog kliniczny badania lekarskie
  • psycholog individualni w polsce
  • psycholodzy kliniczni w polsce
  • psycholodzy kliniczni polscy
  • poczÄ…tki psychologii klinicznej w polsce
  • otworzyć praktykÄ™ psycholog w polsce
  • ochorowicz 1891 towarzystwo lekarskie
  • modele współpracy psychologów klinicznych i psychiatrami obuchowski kazimierz

Inne tematy, które mogą cię zainteresować:

Rokowanie.
Postacie.
Obraz kliniczny.
Układ krążenia i jego struktura.
Epidemiologia.
Halucynozy(psychozy parafreniczne).
Leczenie, rokowanie.
Ontogeneza i funkcje serca.
Rozpoznanie różnicowe.
Znajduje bardzo wiele dowodów na to, że prześladowcy są zorganizowani,

Chcesz dodać swoje ogłoszenie na Defipedii? Wyślij nam informacje wylistowane w sekcji Dodanie ogłoszenia.

 June 3, 2010 ·  
 Opublikowano w: Psychologia kliniczna