Niektóre oddziaływania psychospołeczne, na ktćrych opiera się psychiatria środowiskowa, stosowano również w dawnych systemach opieki nad psychicznie chorymi.
Do najstarszych należy opieka rodzinna, której początki owiane są legendą o św.
Dymnic-patronce psychiatrii.
Od jej śmierci w VII wieku uważano, że nad jej grobem w Gehl chorzy cierpiący na padaczkę i chorzy psychicznie doznają cudownego uzdrowienia.
W XIX wieku liczba psychicznie chorych umieszczonych u mieszkańców Gehl i w sąsiednich miejscowościach doszła do 3 tysięcy.
U opiekuna mieszkało 3-4 chorych, którzy razem z nim i jego rodziną jedli, pracowali, opiekowali się dziećmi.
Opieka rodzinna rozwinęła się w wielu krajach-już w XV wieku istniała w Hiszpanii, w Szkocji rozwinęła się samorzutnie w XVIII wieku w formie rozproszonej po całym kraju, w Niemczech preferowane typ opieki zlokalizowanej wokół zakładu psychiatrycznego.
Wyróżniono typ opieki hetercfamilijnej (tj.umieszczanie pacjenta u obcego mu opiekuna) i homulamilijny (opieka własnej rodziny) .
W Polsce opieka rodzinna powstała samorzutnie na Wileńszczyżnie w XIX wieku.
Opiekunowie budowali większe domy, których znaczna część była przeznaczona na pokoje dla chorych.
Przez dłuższy czas działalność ta nastawiona była tylko na zysk i pozbawiona opieki lekarskiej.
W okresie międzywojennym została objęta nadzorem przez Wileńską Klinikę Psychiatryczną.
Rozwijała się też opieka we wsiach wokół szpitali psychiatrycznych.
Po wojnie reaktywowano tę formę pod nazwą opieki domowej, ale liczba korzystających z niej pacjentuw z roku na rok się zmniejszała.
Warto reż wspomnieć o okresie leczenia moralnego.
Był to system opieki w zakładach dla psychicznie chorych, oparty na oddziaływaniach psychologicznych i społecznych, stosowany w pierwszej połowie XIX wieku.
Zakłady re były wówczas małe, często lekarz i jego rodzina jadali razem z pacjentami.
Pacjenci byli traktowani jako członkowie rodziny-zarówno personel, jak i inni pacjenci oczekiwali od nich poprawy zachowań i dostosowania się dc dobrego standardu życia.
Kładziono nacisk na zachowanie i odtwarzanie przydatnych w życiu umiejętności.
Psychiatra rozmawiał z chorym o jego dotychczasowych zajęciach, współpracował z rodzinami, podejmował wysiłki, aby zdobyć zaufanie chorych i żeby zaspokajać ich potrzeby.
Wielką wagę przywiązywano do warunków panujących w zakładzie, starano się upodobnić je do domowych, tak aby były pogodne, urozmaicone.
Pacjent był ćwiczony-rak dalece, jak w jego przypadku było to możliwe-w pełnieniu codziennych czynności.
Podobne metody stosowano w Polsce.
Janikowski w XIX wieku zalecał oddziaływanie na umysł choregu poprzez łagodne traktowanie i podkreślał korzystny wpływ pracy na samopoczucie, sen, łaknienie.
Postulował zróżnicowanie zajęć pajentuw, w zależności od ich zaintereszwań i umiejętności, indywidualną ocenę i wynagradzanie pracy.
Zalecał wspólne zabawy, takie jak gry w piłkę, bilard, strzelanie z łuku itp.uraz zabawy, umysł zajmujące”, do których zaliczał gry w kamy, zajęcia literackie, przedstawienia teatralne, rysowanie, słuchanie muzyki, grę na instrumentach, śpiew chóralny.
Postulował, aby organizowano w szpitalach psychiatrycznych koncerty, pikniki, zabawy, dostarczano gazety, a dla niektórych chorych uważał nawet za celowy udział w polowaniach i jazdę konną.
Radził, aby w nagrodę za dobre sprawowanie, dawać pacjentkom materiały, żeby same mogły szyć sobie ubrania oraz żeby du minimum ograniczać izolowanie chorych.
Cenne inicjatywy podejmowały organizacje społeczne, m in.
Warszawskie Towarzystwo Pomocy Lekarskiej i Opieki nad Umysłowo i Nlerwowo Chorymi, założone w I 899 r., którego celem było: zapewnienie ubogim bezpłatnej pomocy lekarskiej, udzielanie pomocy materialnej wypisanym ze szpitala oraz rodzinom chorych, przeszkolenie personelu opiekującego się chorymi, w razie potrzeby również w ich domach, wyszukiwanie rodzin, które przyjmą chorych, zakładanie domów, kolonii, ogrodów, warsztatów, w których przewlekle chorzy znajdą opiekę i zajęcie pod nadzorem lekarzy specjalistów.
Artykuł dotyczy następujących zagadnień:
- patronką chorych psychicznie grób