Lekarz udzielający pomocy doraźnej może być włączony w problematykę aktywnzści samobójczej pacjenta w dwóch sytuacjach: 1.
Gdy badając pacjenta odbiera sygnały zagrożenia samobójstwem od niego samego lub jego rodziny.
2.
Gdy pacjent usiłował już popełnić samobójstwo i należy podjąć leczenie go.
W obu wypadkach konieczne jest dokonanie oceny ryzyka samobójstwa, stąd też bardzo ważna jest znajomość czynników zwiększonego zagrożenia samobójstwem.
Według danych statystycznych częściej popełniają samobójstwo osoby niezamężne: u kobiet częstsze są usiłowania samobójcze, u mężczyzn-samobójstwa dokonane.
Szczyt samobójstw przypada na óO, -75, rż” ryzyko samobójstwa zwiększa samotność, izzlacja społeczna, utrata zatrudnienia, trudności finansowe, a także utrata bliskich, wypadki samobójstw w rodzinie, obciążenie rodzinne depresją lub inną chorobą psychiczną.
Wiele czynników ryzyka wiąże się z historią osobniczą pacjenta, legł stanem zdrowia (np.depresja, schizofrenia, istnienie omamów rozkazujących, dokonywane uprzednio próby samobójcze, nadużywanie alkoholu lub innych środków uzależniających, ciężka choroba somatyczna lub urojenia hipochondryczne) .
Istotne znaczenie ma również znajomość sygnałów zagrożenia samobójstwem.
Niesłuszna jest opinia, że osoby, kłute mówią u samobójstwie nie popełniają go.
Stwierdzono, że na 10 samobójców 8 sygnalizowało swój zamiar niedwuznacznymi oznakami lub działaniami.
Sygnały mogą być słowne (np., lepiej byłoby wam beze mnie”, , skończyć by to wszystko”itp) : behawioralne (zbieranie leków, sporządzanie testamentu, pisanie listów pcżegnalnychk sytuacyjne (utrata najbliższej osoby, beznadziejna choroba) : kliniczne (depresja, majaczenie z lękiem, omamy rozkazujące) .
Z pacjentem, ktćry usiłował popełnić samobójstwo stykają się lekarze wszelkich specjalności, zarówno proszeni o pomoc w trybie doraźnym, .
ambulatoryjnym, jak i udzielając pomocy pacjentowi, który znalazł się na oddziale szpitalnym.
Lekarz zajmujący się pacjentem, który usiłował popełnić samobójstwo powinien zdawać sobie sprawę z kilku faktów, a mianowicie: 1.
Już sam jego kontakt z pacjentem w czasie badania powinien mieć charakter terapeutyczny.
2.
W odniesieniu do osób dokonujących samouszkodzeń u personelu medycznego często spotyka się negatywne postawy, będące projekcją własnych moralnych ocen pacjenta (traktowanie samobójstwa jako słabości, grzechu, braku odpowiedzialności) .
Te postawy przeszkadzają we właściwej ocenie i działaniu lekarza.
3.
Trzeba pamiętać, że podjęcie próby samobójczej nie jest jednoznaczne z chęcią samounicestwienia się.
Nawet przy poważnych próbach występują argumenty, za życiem”i, za śmiercią”, a o decyji ostatecznej przesądza czasem przypadek.
4.
Każda próba samobójcza, nawet jeśli sprawia wrażenie manipulacji czy demonstracji, wymaga poważnego potraktowania i badania.
Postępowanie Pierwsze działanie lekarza wobec pacjenta, który dokonał samouszkodzenia musi dotyczyć oceny i ewentualnego leczenia stanu somatycznego (według wskazań) , a następnie oceny ryzyka samobójstwa.
Warunki umożliwiające osiągnięcie tego celu są następujące: 1.
Stan pacjenta powinien umożliwiać badanie (nie może to być pacjent nieprzytomny) .
2.
Miejsce badania powinno zapewniać pewien stopień prywatności.
3.
Badający powinien wykazywać empatię, bez oceniania, moralizowania, pośpiechu.
4.
Powinna być możliwość uzyskania dodatkowych danych od osób bliskich pacjentowi.
Dobrym sposobem uzyskania danych o sranie zdrowia psychicznego i oceny ryzyka samobójstwa wydaje się rozpoczęcie badania od powiedzenia pacjentowi, że zdając sobie sprawę z faktu, iż musiał czuć się źle, chcemy go zrozumieć.
W tym celu prosi się go u bardzo szczegółowy (niemal minuta po minucie) opis jego samopoczucia i wydarzeń z ostatnich I-2 dni (z możliwością zadawania dodatkowych pytań) .
Może to umożliwić poznanie okoliczności towarzyszących podjęciu samouszkodzenia, czynników wyzwalających, warunków, sposobu, możliwości uzyskania pomzcy, ale również i na wnioskowanie o motywach i intencji pozbawienia się życia, sposobie dojrzewania decyzji, oczekiwaniach, związanych z podjętym działaniem samobójczym, aktualnym stosunkiem do tego działania i do faktu, że nie zakończyło się ono śmiercią.
Ten sposób badania daje jednocześnie pacjentowi możliwość uzyskiwania przez niego wglądu i oceny wydarzenia.
Niemożność zrozumienia działania pacjenta budzi podejrzenie, że albo ukrywa on poważne przyczyny swego zachowania (np.zagrożenie odpowiedzialnością.
karną, trudna sytuacja rodzinna) , albo wiąże się to z zaburzeniami psychicznymi.
Wyjaśnienie może przynieść wywiad od osób bliskich i badanie psychiatryczne.
W ocenie ryzyka samobójstwa istotne jest uzyskanie rzetelnych informacji.
Nie można dać się zwieść postawą bagatelizującą czy nawet dowcipkowaniem pacjenta na temat wydarzenia.
Za dalszym istnieniem ryzyka samobójstwa przemawiają czynniki: A.
Związane z wmarzewem (dokładne planowanie, rozpracowana metoda, podjęte środki ostrożności w celu wykluczenia ewentualnych przeszkód, stosowanie sposobów groźnych bezpośrednio dla życia, brak wyraźnych czynników wyzwalających poczucie żalu, że próba nie zakończyła się śmiercią) .
Zwiyzme ze stawem mychiczwwn (depresja z poczuciem beznadziejności, lękiem, urojenia winy, prześladowcze, hipochondryczne, przewidywania katastroficzne, samooskarżenia, poczucie niegodziwości, kary za grzechy, niekiedy z uszkodzeniem, grzesznej”części ciała, omamy z rozkazem popełnienia samobójstwa) .
G.
Związane z sytuacją życizwq pucyema (patrz wyżej-czynniki ryzyka) .
Trudny do oceny, pud kątem dalszego ryzyka samobójstwa, jest pacjent milczący, nie współpracujący.
Ale nawet gdy pacjent zapewnia, że nie powtórzy aktu samobójczego, sens tych zapewnień może być zwodniczy, krótkotrwały.
Pacjenci powtarzający próby samobójcze.
Jest pewna grupa ludzi, którzy wielokrotnie powtarzają próby samobójcze, jak gdyby nie umieli radzić sobie w inny sposób ze stresem.
Zazwyczaj występują u nich zaburzenia osobowości, zdezorganizowany styl życia.
Personel medyczny udzielający im pomocy czasem ma poczucie, że w ten sposób może wzmacniać patologiczne zachowania pacjenta.
Niewątpliwie jednak, każdy taki przypadek powinien być traktowany poważnie, mimo że pomoc ma granice, czasem trzeba się zadowolić faktem samego uratowania życia.
Przy istnieniu poważnego ryzyka samobójstwa pacjent powinien być skierowany do szpitala psychiatrycznego, zwłaszcza gdy nie ma odpowiedniego oparcia w rodzinie, czy też nie może panować nad swym zachowaniem.
Wielu pacjentów, po podjętej próbie samobójczej, może być leczonych ambulatoryjnie, we współpracy ze swym otzczeniem społecznym.
Konieczne jest wtedy ustalenie przez lekarza prowadzącego odpowiednich kontaktów z rodziną, pouczenie o ewentualnych sygnałach zagrożenia, udzielenie wskazówek itp.
W przypadkach, gdy próba samobójcza wydaje się mieć inny motyw niż pozbawienie się życia (np.była wołaniem o pomoc, aktem odwetu, kary dla otoczenia) , pacjent wymaga specjalistycznego badania psychiatrycznego.
Błędem jest minimalizowanie usiłowań samobójczych, które sprawiają wrażenie manipulacyjnych, , histerycznych” (takimi niekiedy wydają się próby samobójcze w okresie dojrzewania) .
Każda aktywność samobójcza, wyrażająca się choćby pozornie przypadkowymi sygnałami słownymi, wymaga poważnego potraktowania i zbadania.