Metody nieswoiste: rozmowa kliniczna (podstawowa metoda) , wywiad, obserwacja.
Rozmowa wymaga przede wszystkim przygotowania od strony treści, formalnej i interpersonalnej.
Przebieg rozmowy organizuje cel badania, a ten określa treści, o ktćre chcemy pacjenta zapytać: najlepiej zachęcać do spontanicznegzich ujawnienia.
Rozmowa psychologiczna, wywiad i obserwacja mogą dotyczyć różnych obszarów życia pacjenta: danych życiorysowych, przeżyć, cech, powiązań ze środowiskiem, zdarzeń, zachowań własnych i osób z otoczenia.
Aby była ona kompletna, należy mieć przygotowany schemat tych obszarów tematycznych, których rozmowa ma dotyczyć.
Podczas stosowania metod klinicznych dla celżw badawczych stosuje się je w wersji standaryzowanych informacji tBrzeziński-19743.
W tym celu przygotowuje się schemat rozmowy i obserwacji, a do oceny wyników zestaw skal szacunkowych, które umożliwiają przełożenie spontanicznych i swobodnychwypowiedzi badanych oraz ich zachowania na szacunkową ocenę pod względem ujawniania badanych cech, np.nastawień emzcionalnych, tendencji obronnych, zachowań antyspołecznych itp.
Za najważniejsze dla przeprowadzenia rozmowy uznaje się umiejętności nawiązywania kontaktu z pacjentem, kontaktu stwarzającego poczucie bezpieczeństwa, szacunku i zrozumienia.
Ważne są także umiejętności interpersonalne, polegające na przekazywaniu odpowiednich niewerbalnych i werbalnych informacji.
W tym celu prowadzi się specjalne warsztatowe przygotowanie nie tyłku terapeutów, lecz także diagnostów, ucząc ich umiejętności odpowiedniego słuchania, przyjmowania korzystnych dla rozmowy postaw itp.
Za udaną uznaje się taką rozmowę, która nie wymaga ciągłego pytania i w której przeważają spontaniczne wypowiedzi badanego.
Jeżeli rozmowa nie przebiega swobodnie, to badający może skorzystać ze specjalnych zasad stawiania pytań.
Są to m 3 nczasada naprowadzenia na temat, zawężania zakresu, odraczania pytań na tematy drażliwe, stawianie pytań projekcyjnych, w których badanego zachęca się do uruchamiania fantazji na temat idealnego przyjaciela, życia na bezludnej wyspie itp.
Należy unikać pytań sugerujących, dotykających badanego i przekraczających jego poziom intymności.
Wynika z tego także to, że klinicysta powinien w toku obserwacji trafnie rozpoznać, na jaki poziom otwartości pacjent jest przygotowany.
Wy w i ad podlega podobnym regułom jak rozmowa kliniczna, a modyfikacje wynikają z tego, że rozmówcą nie jest pacjent, ale zsoba z jego rzdziny, znajomy lub współpracownik.
Zasadniczą sprawą, o ktćrej trzeba pamiętać, jest podstawowe prawu pacjenta do zachowania tajemnicy lekarskiej i psychologicznej.
Szczególnej ostrożności pod tym względem wymaga prowadzenie wywiadów w szkole i miejscu pracy pacjenta.
Wielką sztuką jest także umiejętność zebrania wywiadu w rozmowie z rodziną.
Dla psychologa, podobnie jak dla lekarza, podstawową metodą jest u b s e rw acja.
Może ona być stosowana samodzielnie i jako metoda towarzysząca innym technikom badania.
Szczególnie ważna jest wówczas, gdy z badanym nie ma kontaktu słownego.
W uczeniu się stosowania metody obserwacji podkreśla się znaczenie umiejętności dzielenia zachowań na odpowiednie jednostki (obserwacja mniej lub bardziej szczegółowa, aż do fotograficznej włącznie) i możliwie obiektywnego zapisania tego, co się spostrzega.
Bywa, że obserwacje charakteryzują się przewagą subiektywnych interpretacji nad obiektywnym zapisem.
W celu zobiektywizowania tej metody stosuje się równe systemy kodowe, za pomocą których rejestruje się w systemie określone kategorie zachowań, mimiki, gestów itp.
Podobne systemy kodowe stosuje się także do obserwacji złożonych zachowań społecznych, np.podczas spotkań grupowych.
Obecnie swobodną obserwację coraz częściej zastępuje się s k a I amiob se r w a c y j ny m i.
W badaniach nad metodą obserwacji stwierdzono bowiem, że jej trafność zależy od określenia celu badań, warunków obserwowania i właściwości obserwatora.
Subiektywna ocena obserwatora może zniekształcać fakty.
Dlatego też ważne jest, aby skale obserwacyjne miały jednoznacznie określone kategorie zachowań, które podlegają obserwacji oraz dostosowaną do umiejętności obserwatora skalę ocen nasilenia danego zachowania.
Artykuł dotyczy następujących zagadnień:
- metody bada
- psychologia stosowana
- metody diagnostyczne w psychologii klinicznej
- metody diagnostyczne psychologia
- wywiad rozmowa obserwacja