Pojęcie farmakologicznej profilaktyki w psychiatrii.
Profilaktykę farmakologiczną, rozumianą jako prewencję wtórną, rozpoczyna się już po wystąpieniu objawów danej choroby i realizuje się przez długotrwałe, ciągłe lub okresowe podawanie środków farmakologicznych.
Profilaktyka raka jest obecnie powszechnie stosowana w wielu chorobach przewlekłych lub przebiegających z okresowymi zaostrzeniami, takich jak cukrzyca, padaczka czy choroba nadciśnieniowa.
W psychiatrii profilaktyka farmakologiczna najczęściej dotyczy chorób afektywnych i schizofrenii.
Ma ona na celu zapobieganie pogorszeniu zdrowia zarówno psychicznego, jak i fizycznego osób chorych, w szczególności zapobieganie wystąpieniu zachowań mogących mieć charakter destrukcyjny dla chorego lub jego bliskich (np.samobójstwa lub agresji) , polepszenie ich funkcjonowania społecznego oraz jakości życia, a także zmniejszenie do minimum konieczności rehospitalizacji psychiatrycznych.
Mechanizm długotrwałego podawania leków polega na stałej kompensacji następstw biologicznego defektu związanego z chorobą oraz na zapobieganiu jego nagłej dekompensacji, np.pod wpływem stresu.
Jednoczesne postępowanie psychoterapeutyczne w istotny sposób zwiększa efekty profilaktyki farmakologicznej, natomiast w większości przypadków nie jest w stanie jej zastąpić.
W chorobach afektywnych, przebiegających w sposób okresowy, prewencja wtórna ma zapobiegać nowym fazom (epizodom) choroby.
W schizofrenii, która jest chorobą przewlekłą, prewencja wtórna polega na zapobieganiu występowaniu zaostrzeń choroby, które zwykle przybierają postać nasilenia objawów psychotycznych.
O farmakologicznej profilaktyce w chorobach afektywnych lub schizofrenii możemy mówić wtedy, gdy długość stosowania leków wynosi co najmniej rok.
Zwykle jednak leki psychotropowe w celach profilaktycznych w tych chorobach należy podawać przez wiele lat, a u niektórych chorych nawet do końca życia.
Rozpoczęciu profilaktyki farmakologicznej powinno zawsze towarzyszyć przekazanie pacjentowi i jego rodzinie informacji dotyczących choroby, szans, jakie daje profilaktyka farmakologiczna oraz sposobu jej prowadzenia.
Ze względu na długotrwałość takiej terapii niezwykle istotne jest pozyskanie współpracy wszystkich zainteresowanych w tym zakresie.
Pojęcia, farmakologiczna profilaktyka chorób psychicznych”użyto po raz pierwszy na początku lat sześćdziesiątych w kontekście stwierdzenia korzystnego.
działania długotrwałego podawania soli litu na przebieg chorób afektywnych.
W larach siedemdziesiątych pojawiły się doniesienia wskazujące na możliwość działania profilaktycznego w chorobach afektywnych karbwnazepiny i pochodnych kwasu walproincwego, leków używanych dotychczas w leczeniu padaczki.
W tym samym czasie zaczęto również wskazywać na zapobiegawcze działanie długotrwałego podawania mjpiericieniowych leków przeciwdepresyjnych w chorobie afektywnej jednobiegunowej.
W ostatnim dziesięcioleciu działanie takie wykazano również w odniesieniu Je nowych leków przcciwdepresyjnych, zwłaszcza selektywnych inhibitorów wychwytu serotoniny.
W schizzfrenii pierwsze kontrolowane badania nad zapobiegawczym działaniem długotrwałego stosowania leków neuroleptycznych wykonano na przełomie lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych.
Dotyczyły one początkowo neuroleptyków podawanych doustnie, a następnie również ich preparatów domięśniowych o przedłużonym działaniu.
W ostatnich latach wskazuje się, że również neuroleptyki atypowe, takie jak klozapina czy risperydon, mogą być z powodzeniem stosowane u chorych na schizofrenię w celach profilaktycznych.
Artykuł dotyczy następujących zagadnień:
- profilaktyka chorób psychicznych
- terapia farmakologiczna choroby jednobiegunowej