Zaburzenia te należą do najbardziej rozpowszechnionych, są one bowiem wyrazem reakcji organizmu na niebezpieczeństwo, na sygnały zagrażające bezpośrednio i(lub)symboliczne.
Organizm reaguje na te zewnętrzne i wewnętrzne-nie zawsze uświadomione-bodźce objawami dyskomfortu w pustaci niepokoju, napięcia, strachu, obaw, lęku.
Mogą one dominować w świadomości, a zarazę znajdować wyraz w reakcjach wegetatywna-somatycznych i w zachowaniu się.
lęk może występować w postaci przewlekłego lub okresowo nasilającego się i falującego stanu oraz w formie gwałtownych napadów.
Ich źródeł i przyczmchory na ogół nie potrafi określić i najczęściej nie wiążą się one z określonymi sytuacjami czy bodzcami.
Wykraczają ponad prawidłowe reakcje na działani stresu, mogą poważnie zakłócać samopoczucie i społeczne zachowanie chorego, sprawiając mu znaczne cierpienia i napotykając niezrozumienie otoczenia.
Rozpzwszechnienie tych zaburzeń w populacjach ogólnych określa się na 2-59, u pacjentów z zaburzeniami kardiologicznymi-10-159, w praktyce ogólnzlekarskiej-ó%, u pacjentów nerwicowych-około 3 O%.
Częściej występują u kobiet, nierzadkz u dzieci, szczególnie w rodzinach o niekorzystnych, konfliktowych układach, wilżą się wtedy z obawami przed utratą lub oddzieleniem się od jednego z rzdziców.
Często również wiążą się z przykrymi doświadczeniami w szkole lub w grupie rówieśniczej.
U dorosłych najczęściej rozpoczynają się w wieku 20-30 lat, przed zgłoszeniem do lekarza objawy trwają średnio kilka lat.
Prawie 30%chorych podaje, że u członków ich rodzin, zwykle u mate występowały stany lękowe.
‘Zakłada się, że reakcje fizjologiczne, towarzyszące lękowi i będące jego objawami, mogą ulec procesom warunkowania, , wyuczeniu”Wśród licznych sytuacji, które mogą wywołać wystąpienie pierwszego napadu lęku, można wymienić zetknięcie się z nieszczęśliwym wypudkiem, chorobą, zgonem w otoczeniu, użycie środków farmakolzgicznych(np.wstrzyknięcie antybiotyków), nadużycie alkoholu, kawy itp.
Przeżycia tego typu nasilają zazwyczaj niepokój o własne zdrowie, przyczyniają się dz lękowego oczekiwania na niekorzystne wydarzenia.
Innym mechanizmem napędzającym niepokój mogą być dolegliwości płynące z własnego ciała.
Mogą one być związane z nadmiernym wysiłkiem, brakiem snu, przebytym zakażeniem lub inną chorobą somatyczną, dużym napięciem seksualnym itp.
Istotną rolę mogą odegrać wiadomości o groźnych chorobach oraz oddziaływania jatrogenne.
Skupiając uwagę na sprawach zdrowia i możliwych zagrożeniach, przyczyniają sig do zwiększenia niepokoju.
Rolę czynników spustowych mogą odegrać także konflikty zewnętrzne i wewnętrzne.
Natomiast w utrwaleniu lęku znaczną rolę odgrywa mechanizm błędnego koła-skupienie uwagi na objawach i oczekiwaniach na ich wystąpienie nasila je i zwiększa niepokój-, lęk przed lękiem”(antycypacyjny).
Obraz kliniczny.
U większości pacjentów dominuje napięcie i trwoga, chory nie może, znaleźć sobie miejsca”, skarży się na liczne dolegliwości ze strony układu krążenia i oddychania, najczęściej zaprzeczając, aby odczuwał strach czy obawiał się czegoś.
Niekiedy dolegliwzści i objawy skupiają się na poszczególnych narządach, np.sercu, powstają, nczofcbie”.
Niekiedy wysiłek fizyczny i znalezienie się w sytuacji bez wsparcia ze strony osób bliskich wzmagaj.
znacznie napięcie i niepokój, chory zaczyna się obawiać, że może upaść, zemdleć, zwariować”.
Oprócz objawów pocenia, suchości w jamie ustnej, parastezjiw kończynach, uderzeń ciepła, częstego parcia na pęcherz, trudności oddychania, przyspieszonego i gwałtownego lub nieregularnego bicia serca, drżenia wewnętrznego, pacjenci często zgłaszają bóle mięśniowe, zwiększoną męczliwość, niemożność odprężenia się, trudności w koncentracji uwagi, zwiększoną drażliwość.
Niekiedy mają uczucie zmiany własnej osoby i nierealności otaczającego świata(depersonalizacja i derealizacja)(848.
I).
Może zmniejszać się masa ciała, sen staje się niespokojny, nie odświeża, imarzenia senne zawierają przeżycia lękowe, np.spadanie z łóżkiem w przepaść.
Niekiedy występuje obniżenie aktywności seksualnej, pacjenci obawiają się zbliżeń ze względu na nasilenie się objawów wegetatywnych.
Często zmniejszeniu niepokoju sprzyja obecność bliskiej osoby, chory może się poruszać i przebywać w domu wyłącznie w jej obecności.
Czasami chory nie może korzystać ze środków komunikacji publicznej, ale może jeździć lub prowadzić samochód, może wychodzić z domu wyłącznie w dzień, mając przy sobie określone leki.
Ponieważ u niektórych pacjentów w obrazie klinicznym dominują napady gwałtownego lęku, w klasyfikacji ICD-10 wyodrębniono tę postać pud nazwą, panie disorder”(F 4 l Jł).
Napady trwają od kilku minut do kilku godzin, niekiedy w nocy, w tłumie czy w samotności, np.w domu lub na ulicy.
Stanowią one dla chorego dramatyczne przeżycia, ma on uczucie zbliżającej się katastrofy:swoje doznania określa następująco:, życie ze mnie ucieka”, , chyba umieram”, , serce mi pęka”, , dławi mnie obręcz, nie potrafię oddychać, brak mi powietrza”, w głowie pustka, tracę przytomność”, , nogi jak z waty”.
Tym skargom towarzyszy drżenie, pocenie, przyspieszone tętno i płytki oddech, niekiedy pod koniec napadu parcie na pęcherz i stolec.
W czasie napadu chory przejawia niepokój ruchowy, może głośno wzywać pomocy, płakać, wyraz twarzy pełen trwogi i strachu.
Przykład.
Artykuł dotyczy następujących zagadnień:
- psychologia kliniczna zaburzenia lękowe