Etologia i patogeneza chorób afektywnych nie są w pełni poznane.
Obie grupy chorób występują rodzinnie, kilkanaście razy częściej u osób blisko spokrewnionych, co sugeruje uwarunkowania genetyczne.
U krewnych pierwszego stopnia osób z chorobą afektywną dwubiegunową pojawia się ten sam rodzaj choroby, u krewnych probandów z chorobą jednobiegunową stwierdza się oba typy zaburzeń afektywnych.
Najnowsze badania genetyczne, w których zastosowano techniki genetyki molekularnej, wskazują na to, że choroba afektywna dwubiegunowa nie jest schorzeniem homogennym i obejmuje co najmniej dwie grupy chorób:jedna, w której dziedziczenie jest typu autosomowego(miejsce genowe znajduje się prawdopodobnie w krótszym ramieniu chromosomu I I), i druga, której transmisja genetyczna jest sprzężona z płcią(miejsce genowe w chromosomie X).
Oznacza to, że w takich przypadkach chorobę może przekazać matka córce lub synowi, natomiast ojciec wyłącznie curce.
Wykazano, że-oprócz czynników ściśle genetycznych-dużą rolę w ujawnianiu choroby odgrywają czynniki środowiskowe.
Patogeneza depresji i manii jest wiązana z okresowo pojawiającymi się zaburzeniami czynności układu limbicznego, podwzgórza i układu siarkowatego, jako następstwa zakłćceń przekażnictwa, m in.w neuronach noradrenergicznychi serotoninergicznych.
Liczne przesłanki wskazują, że również inne typy neuronów(dopaminergiczne, gabaergiczne, cholinergiczne)są włączone w proces patogenezy.
Leki przeciwdepresyjne i neuroleptyczne(stosowane w leczeniu manii)wywierają regulacyjny wpływ na funkcję neuronów monoaminergicznychmózgu-pierwsza grupa leków działa noradrenergicznie i sernoninergicznie, a neuroleptyki wpływają przeciwdopammowo i noradrenulitycznie.
U dużego odsetka chorych(3 O-óO%)początek chorób afektywnych oraz kolejne nawroty depresji i manii są poprzedzane różnorodnymi sytuacjami stresowymi.
Można tu wyodrębnić stresy typu somatycznego(nazywane też czynnikami egzogennymi)oraz stresy psychiczne(różnorodne wydarzenia życiowe).
Czynnikom tym przypisuje się znaczenie wyzwalające(precypitujące)pojawienie się depresji lub manii.
Do stresów somatycznych należy przede wszystkim poród, który jest najczęstszym czynnikiem egzogennym wyzwalającym pierwszą fazę afektywną u kobiet.
Inne sytuacje stresowe to:zaburzenia hormonalne, zakażenia, urazy czaszki oraz niektóre leki, mJn, rezerpina, leki I-adrenolityczne, o-metylodopa, preparaty hormonalne zawierujące steroidy nadnerczowe, doustne środki antykoncepcyjne.
Do stresów psychicznych należą głównie straty i zawody emocjonalne(m in.zgon bliskiej osoby, rozwód), zmiana środowiska(migracja, emigracja, zmiana pracy), niepowodzenia materialne, niekiedy sukces(np.awans).
Oprócz podejścia biologicznego, opracowano koncepcje uwzględniające psychospołeczne uwarunkowania cherub afektywnych, zwłaszcza cheruby jednobiegunowej.
Kognitywny mzdel depresji, opraczwany przez A.
Becks, zakłada, że osoby, u których występują zespoły depresyjne, jeszcze przed zachorowaniem przejawiają swoiste zaburzenia w zakresie wiedzy o sobie w postaci negatywnego obrazu swojej osoby, negatywnych ocen własnych doświadczeń i postępowania, negatywnej oceny przyszłości.
Negatywny obraz siebie wyraża się w niskiej samoocenie, poczuciu malej wartości, niewiary we własne siły i możliwości.
Osoby takie oceniają negatywnie swoje postępowanie, wysiłki i szanse.
Sądzą, że cokolwiek czynią, nie może to przynieść sukcesu, są przekonani, że zawsze są na straconej pozycji, z góry skazani na przegraną, a ich postawę życiową najlepiej charakteryzuje angielski zwrot, laser”.
Taki obraz wiedzy o sobie i otaczającym świecie w pewnych sytuacjach staje się przyczyną pojawienia się nastroju depresyjnego i lęku.
W modelu tym pierwotne zaburzenie dotyczy myślenia(specyficzny pogląd na siebie i relacje z otaczającym światem), natomiast zaburzenia nastroju(depresja)są wtórne:jednak z chwilą pojawienia się depresji następuje indukcja obu zjawisk, co prowadzi do wystąpienia depresyjnych zaburzeń myślenia, nihilistycznych ocen, myśli i tendencji samobójczych.
Badania osobowości przedchorcbowej wykazady, że cheruba afektywna dwubiegunzwapojawia się częściej u osób z takimi cechami, jak ekstrawersja, syntonia, cyklotymia(skłonność do łagodnych wahuń nastroju i aktywności).
U osób z chorobą jednobiegunową dominują takie cechy, jak introwersja, schizotymia:ich osobowość przedchorzbowa jest często nazywana, melancholiczną”.