Na przykład człowiek, który spodziewa się-zgodnie z otrzymaną informacją że na ekranie będą ukazywać się na mgnienie oka rysunki zwierząt, często ulega złudzeniu, dostrzegając zwierzęta w różnokształtnych plamach.
Te same plamy pokazywane innej osobie (uprzedzonej, iż zobaczy rysunki kwiatów lub elementów architektonicznych) będą źródłem złudzeń o innej treści.
Oprócz nastawienia wytworzonego przez podanie informacji, również stan emocjonalny, np.gniew lub lęk, może zafałszować spostrzeżenia.
‘zekając na powrót do domu osoby bliskiej i niepokojąc się o nią, łatwo ulegamy złudzeniu i niewyraźne odgłosy mogą nam się wydać krokami spodziewanej osoby.
Złudzenie tego rodzaju podlega jednak ocenie krytycznej.
Przekonujemy się o naszej pomyłce: “..zdawało mi się, że słyszę jego charakterystyczne kroki, ale to szedł ktoś inny, uległem złudzeniu”.
Nie dzieje się tak w przypadku złudzeń będących przejawem chorobowych zaburzeń spostrzegania.
Złudzenia (iAarizwes) w znaczeniu psychopatol o g i czny m tu zniekształcone spostrzeżenia, których chory nie koryguje, mimo dowodów bkdności.
Różnica zatem między złudzeniem jako objawem psychopatologicznym a złudzeniem fizjologicznym polega na tym, że człowiek zdrowy koryguje-z chwilą dostrzeżenia pomyłki-złudzenie, któremu uległ.
Inaczej zachowuje się chory psychicznie.
Ulegając złudzeniu, trwa przy mylnej interpretacji zniekształconego spostrzeżenia.
Każdemu z nas niewyraźna sylwetka może wydać się znajoma, przypominająca określoną osobę.
Jeżeli jednak wiemy, że osoba ta w tym czasie przebywa w innym mieście, to informacja owa wystarczy do stwierdzenia, że ulegliśmy złudzeniu.
Chory natomiast, którego poznanie rzeczywistości jest zaburzone, pozostaje przy fałszywej interpretacji.
To na pewno był on, widziałem dobrze, znam jego wygląd.
Wiem, że mieszka daleko i że właśnie dostałem od niego list, ale to był on”Brak krytycyzmu wobec doznanego złudzenia, tak jak w podanym przykładzie, wyraża zaburzenia spostrzegania bądź też wiąże się z urojeniami.
Chory, który wypowiada urojenia prześladowcze i odnoszące, często mylnie spostrzega otoczenie, dopatrując się np.w przechodniach śledzących go wrogów.
W takich przypadkach trudno stwierdzić, czy są to wyłącznie urojenia czy też złudzenia, którym towarzyszy interpretacja urojeniowa.
Przykład ten wymownie wskazuje na związki i zależności zachodzące pomiędzy objawami oraz na to, że zaburzenia procesów poznawczych mogą dotyczyć zarazem i spostrzeżeń, i myślenia.
Wyodrębniając jednak złudzenia jako objaw psychopatologiczny, zostały one określone-jak wiadomo-jako zniekszałcune spostrzeżenia, których chory nie koryguje, mimo dowodów błędności.