Czynniki psychospołeczne obejmują ogół zjawisk związanych z przetwarzaniem przez ośrodkowy układ nerwowy danej osoby informacji o sobie i otoczeniu społecznym w ciągu całego życia osobniczego.
Procesy te doprowadzają do zmian w czynności mózgu, uwarunkowanych plastycznością działania tego narządu.
Wśród zaburzeń owych procesów, prowadzących du dysfunkcji psychicznych, można wyróżnić m in.nieprawidłowości w zakresie społecznego warunkowania i uczenia się oraz zmiany związane ze stresem psychicznym.
Społeczne uczenie się i warunkowanie rozpoczyna się od urodzenia.
W jego trakcie następuje przyswajanie, w wyniku doświadczenia, odpowiednich rodzajów myśli, emocji i zachowań.
Tworzą się też hierarchiczne struktury psychiczne: poznawcze, emocjonalne i behawioralne odnoszące się do rzeczywistości.
Proces ten przebiega w sposób nierównomierny-występują tzw.okresy krytyczne.
Jeżeli w czasie ich trwania pewne umiejętności nie są nabywane, możliwość ich późniejszego uzyskania jest zaburzona.
Wśród podstawowych relacji, których wytworzenie ma istotny wpływ na późniejsze funkcjonowanie danego człowieka, należy wymienić relację z sobą samym, z najbliższą osobą uraz z otoczeniem społecznym.
Nieprawidłowości tego procesu mają istotne znaczenie w etioparogeneziezaburzeń osobowości.
Najbardziej zaawansowana koncepcja patogenetyczna, uwzględniająca nieprawidłowe kształtowanie struktur poznawczych, dotyczy patogenezy depresji w chorobie afektywnej jednobiegunowej.
Opierając się na owej koncepcji sformułowano zasady terapii poznawczej depresji.
Procesy wywołujące stres psychologiczny to różnego rodzaju sytuacje i wydarzenia życiowe.
Sytuacje te mają zróżnicowane znaczenie dla poszczególnych osób, choć niektóre z nich (np.śmierć osoby bliskiej) mogą być jednoznacznie ocenione jako krytyczne.
Istotną rolę w wystąpieniu stresu psychologicznego odgrywa ocena znaczenia wydarzenia lub sytuacji dla danej osoby oraz ocena możliwości poradzenia sobie z ich konsekwencjami.
Stres psychiczny można więc określić jako zespól zmian psychicznych i somatycznych, które są następstwem sytuacji ocenianej jako przekraczającą mzżliwzści poradzenia sobie z nią przez daną osobę.
W ocenie sytuacji stresowej i reakcji na nią istotną mig odgrywa wiele psychologicznych procesów pośredniczących.
Są nimi mech an i z my ob ranne i mechanizmy radzenia sobie looping) , za pomocą których następuje mzdyfikacja treści i znaczenia sytuacji oraz jej konsekwencji.
Reakcja stresowa zależy również od kontekstu społecznego, w jakim znajduje się osoba poddana działaniu czynników stresowych.
Reakcja taka jest istotnie słabsza, jeżeli osoba ta odczuwa społeczne wsparcie.
Rolę tę może pełnić osoba bliska, rodzina lub grupa samopomocy (system społecznego wsparcia) .
Stresorem psychicznym może być choroba zarówno somatyczna, jak i psychiczna.
Psychologiczna reakcja na chorobę może wywierać istotny wpływ na jej dalszy przebieg i leczenie.
Psychologiczne i biologiczne zmiany związane z reakcją stresową, jak również następstwa stresu mogą być istotnym czynnikiem patogenetycznym tzw.zaburzeń psychosomatycznych.
W odniesieniu do zaburzeń psychicznych stres bywa czynnikiem powodującym pierwsze zachorowanie oraz kolejne nawroty m in.zaburzeń lękowych, chorób afektywnych, jak ruwnież schizofrenii.