3. Teoretyczne przesłanki diagnozy neuropsychologicznej | Psychologia kliniczna

3. Teoretyczne przesłanki diagnozy neuropsychologicznej

Podejmując zagadnienie, jakimi metodami powinien posługiwać się psycholog badający chorych z ogniskowymi uszkodzeniami mózgu, musimy zdać sobie sprawę, że diagnostyczne badania psychologiczne spełniają tu funkcję dwojakiego rodzaju:
1) stanowią one-jak już ustaliliśmy-element pomocniczy w diagnostycznym postępowaniu klinicznym mającym na celu określenie lokalizacji uszkodzenia mózgu;
2) stanowią one również bardzo ważną przesłankę postępowania rehabilitacyjnego. Opanowanie procesu chorobowego niszczącego tkankę mózgową nie oznacza bynajmniej zakończenia terapii, procesu leczenia chorego. Pełna terapia powinna obejmować również postępowanie rehabilitacyjne zmierzające do przywrócenia w stopniu możliwie jak największym utraconych w wyniku uszkodzenia czynności. A przecież bardzo często znaczna część zaburzeń spowodowanych uszkodzeniem mózgu dotyczy czynności wyższych człowieka. Postępowanie rehabilitacyjne w tym zakresie musi być oparte na wynikach dokładnych badań psychologicznych. Ten typ diagnozy można by określić mianem diagnozy funkcjonalnej.
Z tej dwojakiej roli diagnozy psychologicznej wynika konieczność stosowania metod, które pozwalają odpowiedzieć nie tylko na pytanie, gdzie znajduje się uszkodzenie mózgu, lecz również na pytanie, jakie mechanizmy patopsychologiczne i patofizjologiczne stanowią podłoże zaburzeń. Zagadnienie roli diagnozy psychologicznej w postępowaniu rehabilitacyjnym zostanie omówione dokładniej w rozdziale poświęconym udziałowi psychologa w rehabilitacji neurologicznej. W tym miejscu natomiast skupimy się na teoretycznych i metodologicznych przesłankach badania diagnostycznego, mającego na celu diagnozę lokalizacyjną. Niemniej jednak w naszych rozważaniach będziemy mieli na uwadze również i ten drugi, funkcjonalny aspekt diagnozy psychologicznej.
a. Spór o lokalizację. Koncepcja wąskolokalizacyjna i koncepcja antylokalizacyjna
Teoretyczną przesłankę wszelkiego wnioskowania lokalizacyjnego na podstawie stwierdzanych zaburzeń czynności wyższych stanowi zawsze takie lub inne rozstrzygnięcie problemu, w jaki sposób mózg reguluje
przebieg czynności wyższych, jak są rozmieszczone w mózgu struktury ważne dla ich prawidłowego wykonania. Badania nad zagadnieniem lokalizacji funkcji psychicznych w mózgu mają swoją długą i nader skomplikowaną historię, w toku której ukształtowały się dwie nawzajem zwalczające się koncepcje: koncepcja wąskolokalizacyjna, zwana także niekiedy psychomorfologiczną oraz koncepcja antylokalizacyjna.
Koncepcja wÄ…skolokalizacyjna sformuÅ‚owana zostaÅ‚a po raz pierwszy na podstawie caÅ‚kowicie fantastycznych przesÅ‚anek w pracach Galia, twórcy tzw. frenologii, a nastÄ™pnie pod koniec XIX i na poczÄ…tku XX wieku wydawaÅ‚o siÄ™, iż uzyskuje ona potwierdzenie w szeregu obserwacji klinicznych, w wynikach badaÅ„ eksperymentalnych nad zwierzÄ™tami oraz wynikach badaÅ„ anatomicznych nad strukturÄ… mózgu. Koncepcja ta zakÅ‚ada, że każda nawet najbardziej zÅ‚ożona funkcja psychiczna ma w mózgu odpowiadajÄ…cy jej Å›ciÅ›le, anatomicznie wyodrÄ™bniony narzÄ…d w postaci specjalnego nerwowego “oÅ›rodka” tej funkcji. Z tego punktu widzenia mózg jest agregatem, zbiorem skÅ‚adajÄ…cym siÄ™ z wielu anatomicznie odrÄ™bnych narzÄ…dów poszczególnych funkcji. Wszystkie funkcje psychiczne sÄ… Å›ciÅ›le powiÄ…zane z dajÄ…cymi siÄ™ dokÅ‚adnie wskazać częściami mózgu. Dlatego też uszkodzenie jakiejÅ› okolicy, “oÅ›rodka” okreÅ›lonej funkcji prowadzi do zaburzenia bÄ…dź caÅ‚kowitego zaniku tej ostatniej. WykorzystujÄ…c bogaty materiaÅ‚ empiryczny opisano wiele “oÅ›rodków” rzekomo bÄ™dÄ…cych narzÄ…dami nie tylko takich czynnoÅ›ci, jak mowa, czytanie, pisanie, lecz również zÅ‚ożonych procesów i cech psychicznych, jak np. “skuteczność myÅ›li”, “pamięć miejsca”, “myÅ›lenie abstrakcyjne” itp. Jednakże koncepcjÄ™ wÄ…skolokalizacyjna – która byÅ‚a w pewnym okresie koncepcjÄ… dominujÄ…cÄ… – podważaÅ‚y liczne stwierdzane fakty, pozostajÄ…ce w jaskrawej sprzecznoÅ›ci z podstawowymi jej zaÅ‚ożeniami. Tak np. stwierdzano w sposób niewÄ…tpliwy, że zdarza siÄ™, iż jedna i ta sama funkcja zostaje zaburzona przy zupeÅ‚nie różnie zlokalizowanym uszkodzeniu mózgu. PowstawaÅ‚o wiÄ™c pytanie, gdzie naprawdÄ™ znajduje siÄ™ “oÅ›rodek” tej funkcji. Z drugiej strony zaobserwowano, że czÄ™sto niewielkie pod wzglÄ™dem rozmiarów uszkodzenie mózgu powoduje zaburzenia bardzo wielu różnych funkcji. Czyż znaczy to, że w danym niewielkim obszarze mózgu mieÅ›ciÅ‚y siÄ™ “oÅ›rodki” wszystkich tych funkcji? Wreszcie zaczęły siÄ™ mnożyć obserwacje Å›wiadczÄ…ce o tym, iż nie zawsze zniszczenie domniemanego “oÅ›rodka” danej funkcji oznacza bezpowrotnÄ… jej utratÄ™ i funkcja ta może zostać przywrócona, mimo że jej oÅ›rodek zostaÅ‚ zniszczony. PowstaÅ‚o wiÄ™c pytanie, czy rzeczywiÅ›cie tam znajdowaÅ‚ siÄ™ jej narzÄ…d.
Te wszystkie obserwacje bardzo znacznie wzmocniły drugą z wymienionych koncepcji, a więc koncepcję antylokalizacyjna. Została ona wprawdzie sformułowana po raz pierwszy prawie w tym samym czasie co koncepcja wąskolokalizacyjna, jednakże przez długi okres poglądy antylokalizacyjne głoszone przez poszczególnych autorów pozostawały
niezauważane. Dopiero nagromadzenie wspomnianych powyżej obserwacji oraz pojawienie siÄ™ w ówczesnej nauce w ogóle tendencji caÅ‚oÅ›ciowych spowodowaÅ‚o, że koncepcja antylokalizacyjna zaczęła dominować na poczÄ…tku XX wieku. IstotÄ… tej koncepcji jest stwierdzenie, iż mózg bÄ™dÄ…c anatomicznym narzÄ…dem psychiki funkcjonuje jako caÅ‚ość, poszczególne zaÅ› jego części sÄ… “ekwipotencjalne”, równoważne z punktu widzenia prawidÅ‚owego przebiegu czynnoÅ›ci psychicznych. Wyższe funkcje psychiczne nie posiadajÄ… wiÄ™c swoich “oÅ›rodków” w mózgu, nie sÄ… powiÄ…zane z żadnymi wyodrÄ™bnionymi strukturami, sÄ… bowiem wynikiem czynnoÅ›ci mózgu jako caÅ‚oÅ›ci. Zasada lokalizacji może jedynie dotyczyć funkcji niższych, takich jak np. funkcje ruchowe bÄ…dź czuciowe, natomiast zawodzi w odniesieniu do wyższych funkcji psychicznych. Nie ma tu żadnej dajÄ…cej siÄ™ przestrzennie rozmieÅ›cić zależnoÅ›ci, mózg stanowi w gruncie rzeczy czynnoÅ›ciowo niezróżnicowany narzÄ…d.
Tak więc przedstawione itu w dużym skrócie koncepcje w sposób zasadniczo różny ujmowały zagadnienie związku pomiędzy psychiką a mózgiem6. Nietrudno zauważyć, iż przyjęcie jednej z nich ma podstawowe znaczenie dla interesującego nas zagadnienia celu i wartości diagnozy psychologicznej w przypadkach ogniskowych uszkodzeń mózgu. Dotyczy to w równym stopniu tak diagnozy lokalizacyjnej, jak i diagnozy funkcjonalnej, zmierzającej do wyjaśnienia mechanizmów opisywanych zaburzeń.
Jeżeli bowiem przyjmiemy koncepcjÄ™ lokalizacyjnÄ…, to wystÄ…pienie zaburzenia okreÅ›lonej czynnoÅ›ci wyższej skÅ‚ania nas do odszukania na schemacie mózgu “oÅ›rodka” tej czynnoÅ›ci, a kiedy go znajdziemy, do wypowiedzenia twierdzenia, iż ta wÅ‚aÅ›nie okolica jest zniszczona. Jeżeli zaÅ› przyjmujemy koncepcjÄ™ antylokalizacyjna, to z faktu zaburzenia danej czynnoÅ›ci nic nie wynika dla zagadnienia diagnozy lokalizacyjnej, zakÅ‚adamy bowiem z góry, że dana czynność jest wynikiem dziaÅ‚ania mózgu jako caÅ‚oÅ›ci i uszkodzenie dowolnie zlokalizowane może spowodować jej zaburzenie.

Artykuł dotyczy następujących zagadnień:

  • koncepcja wÄ…skolokalizacyjna
  • antylokalizacyjna
  • struktury w mozgu odpowiadajace za procesy psychiczne
  • ogniskowe uszkodzenia mózgu a zaburzenia psychiczne
  • koncepcje wÄ…skolokalizacyjne
  • koncepcja antylokalizacyjna
  • jakie sÄ… przesÅ‚anki w prowadzonej diagnozie
  • jak napisać diagnozÄ™ na podstawie wyników z badania diagnozy uszkodzeÅ„ mózgu
  • diagnoza uszkodzenia neuropsychologia podstawy
  • diagnoza psychologiczna artykuÅ‚
  • badania nad lokalizacjÄ… czynnoÅ›ci mózgu
  • typy diagnozy neuropsychologicznej

Inne tematy, które mogą cię zainteresować:

Cechy osobowości Wymioty.
Przewlekłe zakażenia wirusowe.Zakażeniu ulega też obwodowy układ nerwowy.
Leczenie.Choroba PiekÄ….
Leki nasenne (hipnotyczne) .Klasyfikacja.
Upośledzenie umysłowe
Zaburzenia zachowania 191.Wyróżnia się kilka postaci depresji według J.
Zaburzenia emocjonalne rozpoczynające się zwykle w dzieciństwie Mieszane zaburzenia umiejętności szkolnych 181.
Cykl życia rodziny Poniżej przedstawimy fazy cykly życia rodziny według 1.Psychiatria dzieci.
Obraz kliniczny i różnicowanie.Kryteria diagnostyczne trwałych zmian osobowości po chorobie psychicznej
Drobne nieprawidłowości psychiczne występujące u ludzi zdrowych.

Chcesz dodać swoje ogłoszenie na Defipedii? Wyślij nam informacje wylistowane w sekcji Dodanie ogłoszenia.

 August 20, 2010 ·  
 Opublikowano w: Psychologia kliniczna