DZIECI UPOŚLEDZONE UMYSŁOWO

Oligofrenia jest to zahamowanie lub upośledzenie rozwoju psychicznego, wrodzone albo bardzo wcześnie nabyte, prowadzące często do zaburzeń w przystosowaniu społecznym. Dominującym objawem oligofrenii jest znaczne obniżenie sprawności i wydolności intelektualnej dziecka, tym większe, im głębszy jest jej stopień. Z niedorozwojem inteligencji łączą się jednak i inne cechy, przede wszystkim słabsza zdolność przystosowania społecznego, zaburzenia emocjonalne i charakterologiczne, czasami anomalie w budowie ciała i w rozwoju fizycznym.
Dzieci oligofreniczne należy odróżniać od dzieci opóźnionych umysłowo, u których obniżona jest – mniej lub bardziej trwale – zdolność uczenia się, a to wskutek niekorzystnych warunków środowiskowych i wychowawczych, w jakich żyją. Nie osiągają one postępów w nauce i nie korzystają w pełni ze zdobyczy kultury, chociaż ich inteligencja jest normalna. Jeśli jednak zastosuje się odpowiednie środki pedagogiczne i lecznicze, można w dużym stopniu wyrównać opóźnienie umysłowe, gdy tymczasem wyuczalność dzieci i młodzieży niedorozwiniętej ma określone granice.
Istotnie różnicujący jest tu więc czynnik etiologiczny: dzieci oligofreniczne to dzieci “z defektem umysłowym”, tzn. z wrodzonymi lub wcześnie nabytymi wadami organicznymi (Mudson, Sarason i Gladwin, 1958), natomiast u dzieci opóźnionych umysłowo “deficyt intelektualny” jest spowodowany czynnikami środowiskowymi.
Z tego też względu sam pomiar inteligencji jako wskaźnik upośledzenia umysłowego jest niewystarczający. Wiadomo, że na rezultat, jaki dziecko osiąga w testach inteligencji, wpływają także wiadomości i doświadczenie: intelektualne i- społeczne. Niskie ilorazy inteligencji mogą zatem uzyskać zarówno dzieci oligofreniczne, jak i dzieci opóźnione umysłowo, a również dzieci upośledzone sektorowe, np. dzieci z zaburzeniami mowy, słuchu i czyinności motorycznych. Te i tym podobne zaburzenia mogą niekiedy, lecz nie muszą, towarzyszyć ogólnemu zahamowaniu rozwoju umysłowego, który jest charakterystyczny dla oligofrenii.
Nie znaczy to, że należy rezygnować ze stosowania metod testowych. Skale inteligencji są przydatne do oceny stopnia upośledzenia i opóźnienia umysłowego, pod warunkiem że interpretuje się uzyskany wynik z należytą ostrożnością, nie poprzestając na jego analizie ilościowej. Zazwyczaj stosuje się baterię metod eksperymentalnych (w tym również testy percepcyjne i motoryczne), która w powiązaniu z danymi z anamnezy oraz wynikami badań lekarskich pozwala dopiero na postawienie właściwej diagnozy.
Istnieją różne stopnie upośledzenia umysłowego. Podajemy je w tabeli 6 łącznie z odpowiadającymi im ilorazami inteligencji, które wskazują na wielkość odchylenia od normy rozwoju umysłowego.
Tabela 6
Stopnie upośledzenia umysłowego
Stopień upośledzenia
Ciężki (głęboki) Średni
Lekki
Pogranicze normy i upośledzenia
Terminologia używana obecnie.
Idiota Idiot (ang. franc. amer. niem.)
Imbecyl, głuptak
Imbecile profond, leger (franc.)
Imbezill (niem.)
Imbecii (ang. amer.)
Debil, ograniczony umysłowo Debile (franc.) Debil (niem.) Feebleminded (ang.) Morów (amer.)
Ociężały umysłowo Peu doue, debile leger (franc.) Duli and backward (ang.) Unterbegabt (niem.)
Iloraz inteligencji
0-19 20 – 49
50-69
70 – 85/90
W tabeli umieszczono również przypadki z pogranicza, aby uwydatnić brak ostrej granicy między normą a upośledzeniem umysłowym. W zasadzie bowiem dzieci ociężałych umysłowo nie zaliczamy do oligofreników.
Klasyfikacja według ilorazów inteligencji jest z pewnością jednostronna i niewystarczająca. Daje ona tylko przybliżoną orientację w możliwościach intelektualnych dziecka, a tym bardziej w jego zdolnościach przystosowawczych. Z bardziej praktycznego, a zarazem społecznego punktu widzenia można podzielić dzieci upośledzone umysłowo .biorąc pod
13 Terminologia przyjęta przez Komitet Ekpertów do Spraw Dzieci Upośledzonych Umysłowo (UNESCO). Tabelę wzorowano na zestawieniu zamieszczonym w książce A. D. Walia Wychowanie i zdrowie psychiczne (1960, s. 244).
uwagę stopień ich zaradności i samodzielności życiowej. Innymi słowy, chodzi o to, jakie istnieją szansę, aby upośledzony umysłowo mógł sam jako człowiek dorosły decydować o sobie i utrzymać się samodzielnie przy życiu. Jest to także zagadnienie prawne, zagadnienie odpowiedzialności za własne czyny.
Pierwsza ustawa o upośledzonych umysłowo została ogłoszona w Wielkiej Brytanii w roku 1912 i zmodyfikowana w 1927 r. W myśl tej ustawy uważa się za:
– idiotów – jednostki tak głęboko upośledzone od urodzenia lub okresu wczesnego dzieciństwa, że nie potrafią one ustrzec się same przed fizycznym niebezpieczeństwem i wymagają stałej opieki innych ludzi lub instytucji;
– imbecyli – jednostki zdolne do troski o własne bezpieczeństwo, lecz niezdolne do samodzielnego utrzymywania się przy życiu (zarabiania na własne utrzymanie);
– debili – jednostki, które przy stworzeniu im pomyślnych warunków potrafią zarabiać na własne utrzymanie, lecz nie są zdolne pokierować swoim życiem i sprawami z pełnym rozeznaniem i nie mogą współzawodniczyć z innymi ludźmi na równych warunkach.
Powyższa klasyfikacja ma ważne konsekwencje prawne. W razie konfliktu z prawem w iprzyipadku idiotyzmu i imbecylizmu orzeka się z reguły niepoczytalność, w przypadku debilizmu decyzja waha się w granicach pełnej odpowiedzialności lub znacznego jej ograniczenia w myśl artykułu 18 k. k. zależnie od zdolności rozumienia popełnionego czynu i jego konsekwencji. W przypadkach pogranicznych między głuptactwem a ograniczeniem umysłowym decyzja waha się między orzekaniem niepoczytalności lub zmniejszonej odpowiedzialności za czyn (Dreszer, 1964).
Jeszcze inna, a niemniej ważna jest klasyfikacja dzieci upośledzonych umysłowo z pedagogicznego punktu widzenia. Bierze się tu pod. uwagę możliwości ich kształcenia i wychowywania wyróżniając:
– dzieci zupełnie niewychowalne (głębszy idiotyzm)
– dzieci prawie niewychowalne (głęboki imbecylizm i lżejszy idiotyzm)
– dzieci wychowalne, lecz nie szkolne (pogranicze debilizmu i imbecylizmu oraz lżejszy imbecylizm)
– dzieci szkolne (debilizm).
Typy szkolne są to dzieci debilne, które kwalifikują się do szkoły specjalnej, mogą więc ukończyć szkołę podstawową o skróconym programie i specjalnych metodach nauczania dostosowanych do ich ograniczonych możliwości intelektualnych. Niektóre dzieci debilne i imbecyle lżejszego stopnia nie mogą przyswoić sobie wiadomości i umiejętności z zakresu szkoły specjalnej, lecz potrafią wyuczyć się prostych prac fizycznych l opanować elementarne sprawności mogące im zapewnić źródła utrzymania (Różycka, 1959).
Istnieje jeszcze klasyfikacja psychiatryczna. Tak więc wyodrębnia się niektóre szczegółowe postacie upośledzenia umysłowego, takie jak mało-głowie, wodogłowie, mongoloidie, matołectwo, niedorozwój fenylo-piro-gronowy i inne-na podstawie swoistych syndromów dotyczących zarówno cech psychicznych, jak i fizycznych, oraz na podstawie specyficznej etiologii, nie zawsze zresztą jasnej.
Dane dotyczące częstości występowania upośledzenia umysłowego u dzieci są różne. L. E. Penrose (1954) przyjmuje, że w badanej przez niego populacji dzieci w wieku od lat 4 do 14 znajduje się 2,26% debilów, 0,24% imbecylów i O.OG^/o idiotów. Dane na temat oligofrenii pochodzące z innych źródeł wahają się w granicach od 0,8 do 5% w populacji dzieci w wieku szkolnym. Różnice w tych obliczeniach spowodowane są tym, że ocenia się upośledzenie według różnych kryteriów i stosuje się rozmaite metody jego wykrywania. Liczba dzieci ociężałych umysłowo jest o wiele większa. C. Burt (1946), na podstawie badań przeprowadzonych w Wielkiej Brytanii w okresie międzywojennym, stwierdził, że do tej kategorii należy zaklasyfikować 10°/o uczniów szkół miejskich i 20’% dzieci z okręgów wiejskich. A. D. Wali (1960) sądzi, że takich dzieci jest 12 – 15°/« w wieku szkolnym. Wydaje się jednak, że właśnie w obrębie tej kategorii są to nie tylko przypadki oligofrenii lżejszego stopnia, ale także, a może przede wszystkim, dzieci opóźnione umysłowo. Dlatego te ostatnie dane liczbowe nie są miarodajne dla statystyki upośledzenia umysłowego.
Etiologia upośledzenia umysłowego jest często złożona. Oligofrenia nie jest jednostką chorobową, lecz stanem zejściowym różnych procesów chorobowych, o rozmaitej etiologii i patogenezie. W zasadzie dla oligofrenii charakterystyczny jest przebieg niepostępujący w odróżnieniu od de-mencji (otępienia), które jest w zasadzie postępującym upośledzeniem umysłowym, pojawiającym się raczej w późniejszych okresach życia, chociaż w pewnych warunkach ulega ono kompensacji. W praktyce spotyka się jednak i u małych dzieci postępujące formy niedorozwoju (np. przy stwardnieniu guzowatym lub w niektórych przypadkach padaczki).
Upośledzenie umysłowe dzielimy na pierwotne, uwarunkowane czyn-nikam^^netyeznyTm7Tub-wtÓKlae^które z kolei jest wrodzone (czynniki ~uszEaożaJąće~ działają na zarodek w okresie” płodowym lub podczas porodu) albo nabyte w dzieciństwie (Kóhler Cl., 1954).
W celu bliższego określenia wymienionych powyżej czynników przytoczymy opracowane przez I. Walda i D. Stomimę (1963) zestawienie procesów prowadzących do upośledzenia umysłowego.

Artykuł dotyczy następujących zagadnień:

  • pogranicze normy i upośledzenia
  • uposledzone dzieci
  • pogranicze upośledzenia umysłowego
  • debil psychologia
  • populacje psychiczne i o niskim ilorazie inteligencji
  • uposledzone umyslowo niemowle
  • uposledzone umyslowo dziecko strasznie przeklina
  • uposledzenie umyslowe znaczne a agorafobia
  • uposledzenie średnie w skali mmse jakie daje objawy
  • stopnie upośledzenia umysłowego tabela
  • stopnie uposledzenia
  • Skala uposledzen8a umysłowego idiotą debil
  • skad bierze sie uposledzenie umyslowe u dzieci
  • prezentacja uposledzenia umyslowego
  • pogranicze usposledzenia
  • jaki jest najgorszy stopien uposledzenia
  • jak dlugo zyja dzieci uposledzone z autyzmem
  • jak dlugo zyja dzieci uposledzone umyslowo
  • forma upośledzenia debil
  • dziecko lekko uposledzone jakie objawy
  • dzieci uposledzone umyslowo
  • debil to jaki stopien uposledzenia