Znaczenie rozpoznania dla stosowania psychoterapii można rozpatrywać w różnych aspektach, biorąc pod uwagę: 1) postać zaburzeń: 2) obraz kliniczny i stopień nasilenia objawów oraz dezorganizacji osobowości 3) określenie miejsca i znaczenia psychoterapii w leczeniu 4) wyniki psychoterapeutycznego leczenia: 5) wybór metody psychoterapii i stosowanych technik.
Przypisując psychoterapii znaczącą rolę w leczeniu psychoz, należy uwzględnić, że jest ona inna w terapii schizofrenii i choroby afektywnej, a inna w leczeniu psychoz egzogennych i organicznych.
W schizofrenii i chorobie afektywnej falujący i okresowy przebieg prawdopodobnie może ulec modyfikacji przez stosowanie psychoterapii.
Może się to przyczynić do łagodniejszego przebiegu i szybszego ustąpienia poszczególnych epizodów chorobowych oraz do skuteczniejszej rehabilitacji.
W psychozach egzogennych psychoterapia nie odgrywa roli w sensie skrócenia okresu trwania zaburzeń, w organicznych zaś nie może wstrzymać ewentualnego rozwoju zaburzeń, lecz może wpłynąć na samopoczucie chorych, zmniejszając ich poczucie bezradności i beznadziejności.
W większości przypadków psychoz cele stosowania psychoterapii sprowadzają się do podtrzymania chorego, przekazania mu, że jest ktoś, kto się nim zajmuje i interesuje, kto może być postacią odniesienia, kto go rozumie i akceptuje, od kogo może uzyskać opinię, wskazówki, a niekiedy i decyzję.
Wskazane jest udzielanie informacji o charakterze zaburzeń, ich ewentualnych konsekwencjach i przebiegu, sposobach ustosunkowania się do niepokojących obja.
wów i dolegliwości, problemów rodzinnych, zawodowych, nauki, hospitalizacji i leczenia.
Treść i charakter omawianych tematów zależy od fazy choroby, okresu jej trwania, konsekwencji, które spowodowała i stanu klinicznego pacjenta.
Ostre pobudzenie, znaczne nasilenie niepokoju, duża agresywność, zaburzenia świadomości, daleko posunięte otępienie mogą utrudniać lub wręcz uniemożliwiać nawiązanie kontaktu słownego, dopiero po zastosowaniu leczenia farmakologicznego można nawiązać współpracę z pacjentem.
Istotne jest odwoływanie się do silnych stron i atutów pacjenta, oddziaływanie na jego samoocenę, stwarzanie mu możliwości sprawdzania swoich możliwości i ćwiczenia sprawności, korzystając w tych celach z socjo-i ergoterapii oraz współpracy z rodzinami.
Stosowanie behawioralnych i racjonalnych technik daje na ogół lepsze wyniki niż korzystanie z innych metod, osiąganie wglądu najczęściej nie jest wskazane, procesy komunikacji i interakcji może zaś ułatwiać stosowanie technik niewerbalnych, np.ćwiczeń ruchowych, rytmicznych, rysowania, lepienia, muzykowania i słuchania muzyki itp.
Psychoterapia stanowi podstawową formę leczenia zaburzeń nerwicowych, ale zależnie od postaci klinicznej zaburzeń, stosowanych metod i technik, osobowości pacjenta, nakreślonych celów-odgrywa różną rolę w ich przebiegu, stwarza odmienne relacje między terapeutą a pacjentem uraz wpływa na uzyskanie zróżnicowanych wyników leczenia.
Największe problemy powstają w leczeniu pacjentów z nerw i c ą natręctw.
Mają oni duże trudności w nawiązywaniu kontaktu, na ogół występuje u nich znaczny poziom wrogości, sztywności, dążenia do kontroli i intelektualizacji.
Stąd również opory w ujawnianiu i odreagowywaniu emocji, stąd trudności w ztwanymkomunikowaniu się, nawiązaniu bliskiej i ciepłej relacji z terapeutą, w modyfikacji sztywnych wzorców zachowań, postaw i norm.
Psychoterapeuta może łatwo stracić cierpliwość i czuć się sfrustrowany brakiem wyników oraz niedostatecznym uznaniem dla jego wysiłków.
Zwłaszcza, że terapia stawia przed nim niełatwe zadania-łączenia dyrektywnej postawy i stanowczego postępowania z przekazaniem pacjentom pełnego zrozumienia i akceptacji.
Wymaga więc, jak mało która inna postać nerwicy, elastycznego i twórczego podejścia do pacjenta, dostosowywania wykorzystywanych technik i własnych zachowań do zmieniających się sytuacji i warunków w przebiegu leczenia.
Stosowanie wielu technik, wśród których dynamiczne techniki wglądowe nie powinny dominować, wydaje się niezbędne, przy czym zwłaszcza behawioralnym i niewerbalnym przypada istotna rola.
W leczeniu pacjentów z n e rw i c ą I ę kaw ą istotnym zadaniem psychoterapii jest obniżenie nadmiernie wysokiego poziomu niepokoju i lęku, ponieważ bez osiągnięcia tego celu rzeczą nader trudną jest nawiązanie kontaktu terapeutycznego i systematyczna praca.
Stąd celowość kojarzenia w początkowej fazie terapii wyjaśniania, uspokajania, przekonywania i modelowania z lekami anksjolitycznymi.
W późniejszych fazach, po odreagowaniu i, desensytyzacji”, ważne jest udzielanie pacjentowi wsparcia i wzmocnień w pokonywaniu trudności podczas wykonywania ćwiczeń i w walce z objawami.
Oznacza 1, że zachowania terapeuty muszą ulegać zmianom w miarę postępowania leczenia-ud roli opiekuna, poprzez dydaktyka i eksperta technicznego, do promotora i partnera.
Terapeuta, zależnie od fazy, charakteru dominujących objawów i cech pacjenta, może.
stosować, oprócz technik wglądowych, także techniki perswazyjne, wspierające, sugestywne (łącznie z hipnoterapią i treningiem autogennym) , behawioralne (desensytyzacja, implozja, intencja paradoksalna) oraz metody niewerbalne i socjoterapię.
U pacjentów z nerwicą histeryczną problemy relacji terapeutycznej łatwo wysuwają się na pierwszy plan.
W ramach analizy i omawiania tego tematu, próby pacjenta kontrolowania innych przez manipulowanie i, przekupywanie” (m in.przez, uwodzenie”i inne formy seksualizacji wzajemnego związku) mogą odegrać istotną rolę w korygowaniu jego zachowań.
Ważne niekiedy jest szybkie usunięcie dramatycznego objawu histerycznego, mJn, przez użycie technik sugestywnych, czasem pomocne może być ignorowanie poszczególnych objawów, elastyczne kojarzenie nagród i kar, m 3 n.w postaci technik behawioralnych.
W nerwicach seksualnych niezbędne jest udzielanie szczegółowych informacji, informacji technicznych i uspokajanie.
Wiąże się to z tym, że pacjenci oprócz zaniżonej samooceny-mają również liczne obawy związane z całkowicie błędnymi wyobrażeniami i poglądami na prawidłowości życia seksualnego i jego zaburzenia.
Stąd też same techniki behawioralne najczęściej nie odnoszą pozytywnego rezultatu, niezbędna jest zmiana stosunku pacjenta do seksu i jego uwarunkowań.
Leczenie jest skuteczniejsze, jeśli praca terapeutyczna obejmuje również partnera seksualnego.
Psychoterapia jest wprawdzie metodą z wyboru w leczeniu pacjentów z zaburzeniami osobowości, ale nadal wyniki nie są zbyt pomyślne.
Wydaje się zresztą, że nieco inne problemy powstają w terapii amysocjalnych osobowości niż chorych uzależnionych, u których rozpoznano również osobowość nieprawidłową.
Przyjmuje się jednak, że w psychoterapii tych zaburzeń, oprócz werbalnych metod, nader ważne jest pobudzanie pacjentów do pełnienia określonych ról społecznych z odpowiednimi atrybutami i funkcjami, czyli włączenie ich do życia społecznego przez współksztahowanie i przestrzeganie określonych norm i wartości w działaniu.
Celowe jest leczenie w warunkach stacjonarnych oraz półstacjonarnych, a także udział w różnych grupowych zajęciach, w tym dyskusyjnych (skupiających się mJn, na problemach związanych z relacjami z autorytetami) , psychodramatycznych, ruchowych, erguterapeutycznych, sucjoterapeutycznych.
W przypadkach chorych z uzależnieniami ważne jest objęcie terapią ich rodzin, a także udział w klubach byłych pacjentów i grupach samopomocy.
Psychzterapia chorych somatycznie musi uwzględniać dwa aspekty tych chcrćb: po pierwsze-ewentualne psychologiczne uwarunkowania lub współudział psychosocjalnych czynników w ich wystąpieniu i przebiegu, oraz po drugie-ich psychologiczne i społeczne konsekwencje.
Przyjmuje się, że psychoterapia chorych z zaburzeniami psychosomatycznymi ma pewne specyficzne cechy.
Pacjenci ci mają opory w uznaniu roli psychopatologicznych przyczyn w powstawaniu ich chorób, często negują istnienie istotnych konfliktów i problemów w swoim życiu, mają trudności w ujawnianiu i dostrzeganiu przeżywanych emocji (tzw.aleksytymia) .
Psychologiczne problemy tych pacjentów wiążą się najczęściej z tym, że postrzegają różne sytuacje życiowe jako zagrażające ich statusowi społecznemu.
Sprzyja to powstawaniu chorub.
Z kolei, osoby te reagują na fakt choroby, przypisując jej określone znaczenie: wyzwania, zagrożenia przez stratę czegoś ważnego, kary lub ulgi.
Zależnie od tych różnych znaczeń, osoby te stosują odmienne style radzenia sobie z chorobą i jej.
konsekwencjami-zmierzanie, negacja, kapitulacja, rezygnacja.
Zadaniem psychoterapeuty jest udzielenie pomocy przez pełnienie bardziej aktywnej roli, która sprzyja nawiązaniu wspu (pracy z pacjentem i internistą.
Ważne jest stosowanie technik oddziałujących na fizjologiczne funkcje organizmu, w tym hipnozy, treningu autogennego, relaksacji, desensytyzacji, bio-feedbacku.
Dyskusje z pacjentem, koncentrujące się na jego oczekiwaniach, obawach i wątpliwościach oraz planach, powinny wzmacniać konstruktywne programy i strategie radzenia sobie, wspierać chorego w próbach przezwyciężania tendencji do rezygnacji i kapitulacji lub unikania postrzegania rzeczywistości.
Szczególnie trudna jest psychoterapia chorych nieuleczalnie i umierających.
Sytuacje te wymagają od lekarza wyjątkowego traktowania, rozumienia i współczucia, co nie oznacza okazywania powierzchownego optymizmu lub jałowego pocieszenia.
Oznacza natomiast przekazanie choremu i jego rodzinie informacji, że nie pozostawia się ich w osamotnieniu, że ktoś życzliwy towarzyszy im w tych niekiedy najbardziej dramatycznych i najtrudniejszych chwilach życia.
Inne cechy pacjentów, jak wiek, wykształcenie, płeć, zdolność do refleksji psychologicznej, osobowość, motywacja, mogą znacznie wpływać na to, że terapeuci określają ich jako trudnych pacjentów (agresywnych, biernych, zależnych, domagających się itp) , a psychoterapia nie przynosi oczekiwanych wyników.
Artykuł dotyczy następujących zagadnień:
- psychoterapeuci uwodzą pacjentów